129 / 514
Zafer ÖZTÜRK, Damla ÖZ
n
118
ve GSYH birbirini karşılıklı olarak etkilemektedir. Bu ülkelerde GSYH artışı enerji tüketimini artıracak, artan bu
enerji tüketimi ise ekonomik büyümeye neden olacaktır. Buna göre enerjiye iki yönlü bağımlılık gösteren bu ülke-
lerin, ihtiyaç duyduğu enerjiyi kendisi üretebilir konuma gelmesi ve bu bağlamda yenilenebilir enerji kaynaklarına
yönelmesi büyük önem arz etmektedir.
Çalışmamızda Gürcistan için büyüme (growth) hipotezinin geçerli olduğu ve bu sonucun Akkemik ve Göksal
(2012) tarafından yapılan araştırma ile uyumlu olduğu gözlenmektedir. Bu da Gürcistan’ın enerjiye bağımlı bir
ülke olduğunu, dolayısıyla ülkenin enerji darboğazına düşmesinin ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyeceğini
göstermektedir. Ayrıca bu ülkede enerji harcamalarının azaltılmasını öngören politikalar da ekonomik büyümeyi
olumsuz etkileyecektir.
Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Moldova, Romanya, Sırbistan, Türkiye ve Ukrayna için ise nötralite (neut-
rality) hipotezinin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum Arnavutluk, Azerbaycan, Türkiye, Sırbistan ve
kısmen Bulgaristan ve Romanya için ampirik literatürle uyumlu ilişkiler bulduğumuza işaret etmektedir. Sonuç
olarak KEİ ülkelerinin çoğuna (8 ülke) dair enerji tüketimi ve ekonomik büyümenin birbirinden bağımsız olduğu
söylenebilmektedir. Yani bu ülkeler için enerji koruma politikaları, ekonomik büyüme üzerinde herhangi bir
etkiye yol açmayacak ya da enerji tüketimi ekonomik performanstan etkilenmeyecektir. Bu durumda politika
yapıcılar enerji politikalarını belirlerken o ülkedeki ekonomik faaliyetlere bağımlı kalmak zorunda değildirler.
Kaynakça
Afonso, A. & Rault, C. (2009). Bootstrap panel granger-causality between government budget and external deficits for the EU.
CESIFO Working Paper
No. 2581.
Akarca, A.T., & Long, T.V. (1980). On the relationship between energy and GDP: a re-examination
. Journal of Energy Deve-
lopment
. 5, 326–331.
Akkemik, K. A. & Göksal, K. (2012). Energy consumption - GDP nexus: Heterogeneous panel causality analysis.
Energy Eco-
nomics
. 34, 865–873.
Altinay, G., & Karagöl, E. (2004). Structural break, unit root, and the causality between energy consumption and GDP in Tur-
key.
Energy Economics
. 26, 985–994.
Apergis, N. & Payne, J.E. (2009). Energy consumption and economic growth: evidence from the commonwealth of indepen-
dent states
. Energy Economics,
31(5), 641–647.
Ardıl, C. (2013).
Türkiye - Karadeniz Ekonomik İbirligi Örgütü: 1996-2012 Dönemi Dıs Ticaret Iliskileri.
International Confe-
rence on Eurasian Economies 2013.
Breusch, T. & Pagan, A. (1980). The LM test and its application to model specification in econometrics.
Review of Economic
Studies
, 47, 239–254.
Foran, B. & Poldy, F. (2002). The future of energy from future dilemmas: Options to 2050 for Australia’s population, techno-
logy, resources and environment.
CSIRO Resource Futures.
Working Paper Series 02(01), 157-189.
Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods.
Econometrica
, 37,
424-438.
Hondroyiannis, G., Lolos, S. & Papapetrou, E. (2002). Energy consumption and economic growth: assessing the evidence from
Greece.
Energy Economics
, 24, 319-336.
Jobert, T., & Karanfil, F. (2007). Sectoral energy consumption by source and economic growth in Turkey.
Energy Policy
,
35
(11), 5447-5456.
Josheski, D., Magdinceva-Sopova, M. & Sovreski, Z. (2014). Energy consumption, economic development and prices: Time
series evidence in CESEE countries.
Comparative Political Economy: Regulation eJournal
.
Kalyoncu, H., Gürsoy, F. & Göcen, H. (2013). Causality relationship between GDP and energy consumption in Georgia, Azer-
baijan and Armenia.
International Journal of Energy Economics and Policy.
3 (1), 111-117.
Konya, L. (2006). Exports and growth: Granger causality analysis on OECD countries with a panel data approach.
Economic
Modelling,
23, 978–992.
Kraft, J. & Kraft, A. (1978). On the relationship between energy and GNP.
Journal of Energy Development
, 3, 401-403.
Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. IZA Discussion Paper, 1240, Institute
for the Study of Labor.