126 / 514
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü Ülkelerinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizi
115
n
Test sonuçları, Karadeniz Ekonomi İşbirliği Örgütü üyesi ülkelerin bağımlı olduğunu, yani içlerinden birinde
oluşacak bir şokun diğer üye ülkeleri de etkileyebileceğini göstermektedir.
3.2. Eğim Homojenite Testi
Ülkeler arasında bir bağımlılık olsa bile her ülkenin kendi dinamiklerini koruyup korumadığını görmek için
homojenite testi yapılmalıdır. Homojenite testinin en bilindik yolu Wald prensibine dayalı standart F testidir. F
testinin hipotezi şu şekildedir:
:
H
i
0
b b
=
tüm i değerleri için (Eğim katsayıları homojendir)
:
H
i j
i
0
!
!
b b
için (Eğim katsayıları homojen değildir)
F testi, yatay kesit boyutu N’nin görece küçük, zaman serisi boyutu T’nin görece büyük olduğunda ve değişen var-
yans problemi olmadığında geçerli olmaktadır. Swamy (1970) değişen varyans probleminin kısıt olmaktan çıktığı
bir eğim homojenliği testi geliştirmiştir.
(
)
(
)
S
x I x
'
i
N
i
WFE
i T i
i
WFE
1
2
b b
v
b b
=
-
-
=
l
t
t t
t
t t
/
(4)
(4)
no.ludenklemde
i
b
t
panel EKK tahmincisi,
WFE
b
t
ağırlıklandırılmış sabit etki tahmincisi ve I
T
birim matristir.
Swamy test de tıpkı F testi gibi N’nin T’ye göre küçük olduğu paneller için geçerli kabul edilmektedir.
Pesaran ve Yamagata (2008), eğim homojenitesini geniş panellerde ölçmek için Swamy testinin standardize edil-
miş versiyonunu (yani
D
t
testini) geliştirmiştir. Test istatistiği şu şekildedir:
N
k
N S k
2
1
D
=
-
-
t
t
d
n
(5)
(5)
no.lutestin düzeltilmiş versiyonu ise
adj
D
u
diye adlandırılmış olup istatistiği aşağıda verilmiştir:
( )
( )
N
Var Z
N S E Z
adj
iT
iT
1
D
=
-
-
u
t
t
t
e
o
(6)
Normalite varsayımı altında (6)
no.ludenklem, yani
adj
D
u
testi küçük örneklemler için geliştirilmiştir.
Tablo 3’te homojenite testi sonuçları yer almaktadır. Üç farklı homojenite testi yapılmış olup, sadece Swamy tes-
tine göre “eğim homojendir” boş hipotezi %1 anlamlılık düzeyinde reddedilmiştir.
Tablo 3:
Homojenite Testi
Test
İstatistik
Delta Tilda
0.993
Delta Tilda -adj
1.073
Swamy
713.531*
* boş hipotezin %1 anlamlılık düzeyinde reddedildiğini gösterir.
Çalışmamızda zaman serisi boyutu, yatay kesite göre daha büyük olduğu için ve üzerinde çalıştığımız veri geniş
panel olmadığı için Pesaran ve Yamagata tarafından büyük paneller için geliştirilmiş Delta testleri bizim verile-