123 / 514
Zafer ÖZTÜRK, Damla ÖZ
n
112
Türkiye’de enerji tüketimi ve büyüme arasındaki ilişkiyi inceleyen çok sayıda çalışma vardır. Soytaş vd. (2001)
uyguladıkları kointegrasyon analizinde 1960-1995 zaman aralığı için enerji tüketiminden kişi başı gelire doğru tek
taraflı nedensellik ilişkisi bulurken, Altınay ve Karagöl (2004) Hsiao tarafından geliştirilen Granger nedensellik
metoduyla 1950-2000 dönemi için iki değişken arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi bulamamıştır. Benzer
şekilde Jobert ve Karanfil (2007) 1960-2003 yıllarını kapsayan çalışmasında, Soytaş ve Sarı (2009) ise 1960-2000
aralığı için uyguladıkları Toda Yamamoto testinde değişkenler arasında nedensellik ilişkisi olmadığı sonucuna
varmışlardır.
Hondroyiannis vd. (2002) Yunanistan’da enerji tüketimi ve GSYH arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların-
da 1960-1996 dönemi için değişkenler arasında çift taraflı nedensellik ilişkisi bulmuştur. Tsani (2010) ise Toda
Yamamoto modeli ile Yunanistan’da enerji tüketiminden GSYH’ya doğru tek taraflı nedensellik ilişkisi olduğu
sonucuna varmıştır.
Apergis ve Payne (2009) panel kointegrasyon analizi kullanarak içlerinde Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan,
Rusya ve Ukrayna’nın da olduğu 11 ülke için kısa dönemde enerji tüketiminden büyümeye tek taraflı nedensellik,
uzun dönemde iki yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu tespit etmiştir. Öztürk ve Acaravcı (2010) ARDL sınır testi
ile Arnavutluk, Bulgaristan ve Romanya ülkeleri için enerji tüketimi ve ekonomik büyüme arasında nedensellik
ilişkisi bulamazken, Macaristan için iki değişken arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi bulmuştur.
Akkemik ve Göksal (2012) 79 ülke için Hurlin ve Venet tarafından geliştirilen panel nedensellik modelini kul-
lanmış, aralarında Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan, Moldova, Romanya, Rusya ve Ukrayna’nın da olduğu 57
ülkede enerji tüketimi ve GSYH arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna varmıştır. Kalyoncu vd.
(2013) 1995-2009 yıllarını kapsayan çalışmasında Engle Granger kointegrasyon analizi kullanmış, Gürcistan ve
Azerbaycan için enerji tüketimi ve kişi başı gelir arasında nedensellik ilişkisi olmadığını, Ermenistan için ise enerji
tüketiminden kişi başı gelire doğru tek taraflı nedensellik ilişkisi olduğunu tespit etmiştir.
Smiech ve Papiez (2014) Konya tarafından geliştirilen panel nedensellik analizi yardımıyla 25 ülke için enerji
tüketimi ve kişi başı gelir arasındaki ilişkiyi incelemiştir. 17 ülkede sözü geçen değişkenler ilişkisiz çıkmış, içinde
Romanya’nın da bulunduğu dört ülkede kişi başı gelirden enerji tüketimine doğru tek taraflı nedensellik, Polonya
ve Yunanistan’da enerji tüketiminden kişi başı gelire doğru tek taraflı nedensellik, Letonya ve Bulgaristan’da ise
değişkenler arasında iki yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.
Josheski vd. (2014) Engle Granger kointegrasyon analizi kullanarak dört ülke için enerji tüketimi ve GSYH arasın-
daki ilişkiyi incelemiş, Arnavutluk, Bosna Hersek ve Sırbistan ülkeleri için nedensellik ilişkisi bulamamış, Make-
donya için çift taraflı nedensellik ilişkisi bulmuştur.
Ampirik literatür Tablo 1’de özetlenmiş olup, adı geçen tüm çalışmalarda değişkenler yıllık verilerle analiz edil-
miştir.
Tablo 1:
Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisini Ele Alan Çalışmalar
Yazar(lar)
Metot
Zaman aralığı
Ülke(ler)
Sonuç
Kraft ve Kraft (1978)
Sim’s metodu ile Granger
nedensellik
1947-1974
ABD G→E
Akarca ve Long (1980)
Sim’s metodu ile Granger
nedensellik
1950-1970
ABD G ~ E
Soytas vd. (2001)
Kointegrasyon, Granger nedensellik 1960-1995
Türkiye
E→G
Hondroyiannis vd (2002)
Hata Düzeltme Modeli
1960-1996 Yunanistan E
↔
G
Altınay ve Karagöl (2004)
Granger nedensellik (Hsiao’nun
metodu)
1950-2000
Türkiye
E ~ G
Jobert ve Karanfil (2007)
Granger nedensellik
1960-2003
Türkiye
E ~ G
Soytaş ve Sarı (2009)
Toda Yamamoto nedensellik testi
1960-2000
Türkiye
E ~ G