118 / 514
Türkiye’de Cari Açık ve Dış Borç Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Analizi
107
n
CA’dan DB’ye doğru nedensellik ilişkisinin tespiti için ise (10) numaralı model kullanılır. Modeldeki m ve n
gecikme uzunluklarının belirlenmesi için yine bilgi kriterlerine başvurmak gerekmektedir. DB bağımlı değişken
iken kendi gecikmeli değerleriyle ilişkisini gösteren modelden elde edilen bilgi kriterleri Tablo 5’de özetlenmiştir.
Tablo 5:
DB Bağımlı Değişken iken DB Gecikmeli Değerlerine Göre SC, AIC ve HQ Değerleri
Gecikme Sayısı
AIC
SC
HQ
5
-3.139917
-2.857028
-3.051320
4
-3.106415
-2.872882
-3.031705
3
-3.160032
-2.975001
-3.099717
2*
-3.210802
-3.073389
-3.165253
1
-3.156411
-3.065713
-3.125894
* En düşük bilgi kriter değerini sağlayan gecikme sayısı
Tablo 5’den görüleceği gibi en düşük bilgi kriterleri DB’nin iki gecikmeli değeri kullanılarak oluşturulan model-
den elde edilmektedir. Modele eklenecek CA gecikme sayısı da yine bilgi kriterleri yardımıyla elde edilmiştir.
Tablo 6:
DB Bağımlı Değişken iken CA Gecikmeli Değerlerine Göre SC, AIC ve HQ Değerleri
Gecikme Sayısı
AIC
SC
HQ
5
-3.214131
-2.836946
-3.096002
4
-3.127419
-2.800473
-3.022826
3
-3.227452
-2.949906
-3.136979
2*
-3.300026
-3.071004
-3.224111
1
-3.269339
-3.086122
-3.208608
* En düşük bilgi kriter değerini sağlayan gecikme sayısı
En düşük kriter değerleri yine CA’nın iki gecikmeli değerinin eklendiği modelden elde edilmiştir. O halde, DB’den
CA’ya doğru nedensellik ilişkisinin araştırılacağı model aşağıdaki gibi olacaktır.
DB a a DB a DB CA CA v
0
2
t
t
t
t
1
1
2
1
1
2
2
i
i
=
+
+ + +
+
-
-
-
-
(12)
Modele göre θ
1
ve θ
2
katsayılarının anlamlı olması halinde nedensellik ilişkisi vardır. Katsayıların birlikte anlamlığı
F testi ile sınandığında sonuçlar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Tablo 7:
CA Gecikmeli Değişkenlerinin Birlikte Anlamlılığı İçin Wald Testi
Wald Testi
Boş hipotez: ==0
Test İstatistiği
Değer
Olasılık
F-istatistik
3.225151**
0.0555
** % 10 düzeyde hipotezin reddedildiğini göstermektedir.