124 / 514
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü Ülkelerinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizi
113
n
Apergis ve Payne (2009)
Panel Kointegrason, Hata Düzeltme
Modeli
1991-2005
Bağımsız
Devletler
Topluluğu
(11 ülke)
E→G
(Kısa
dönem)
E
↔
G
(Uzun
dönem)
Öztürk ve Acaravcı (2010)
ARDL Sınır Testi, Kointegrasyon
1980-2006
Arnavutluk
Bulgaristan
Macaristan
Romanya
E ~ G
E ~ G
E
↔
G
E ~ G
Tsani (2010)
Toda Yamamoto nedensellik testi
1960-2006 Yunanistan E→G
Akkemik ve Göksal (2012) Panel nedensellik (Hurlin ve
Venet’in metodu)
1980-2007
79 ülke:
7 ülke
9 ülke
6 ülke
57 ülke
E ~ G
G→E
E→G
E
↔
G
Kalyoncu vd (2013)
Engle Granger Kointegrasyon,
Granger nedensellik
1995-2009
Gürcistan
Azerbaycan
Ermenistan
E ~ G
E ~ G
G→E
Śmiech ve Papież (2014)
Panel nedensellik (Konya’nın
metodu)
1993-2011
25 AB üyesi
ülke:
17 ülke
4 ülke
2 ülke
2 ülke
E ~ G
G→E
E→G
E
↔
G
Josheski vd (2014)
EG Kointegrasyon, Hata düzeltme
modeli
-
Arnavutluk
Bosna
Hersek
Sırbistan
Makedonya
E ~ G
E ~ G
E ~ G
E
↔
G
Not:
E kişi başı enerji tüketimini, G kişi başı geliri, ~ nedensellik ilişkisi olmadığını, →tek taraflı nedensellik ilişkisini,
↔
çift
yönlü nedensellik ilişkisini temsil etmektedir.
3. Veri ve Metodoloji
Bu çalışmada Karadeniz Ekonomi İşbirliği Örgütü üyesi 12 ülkeye ait enerji tüketimi ve kişi başı reel gelir arasın-
daki ilişkiyi incelemek için sözü geçen değişkenlerin yıllık verileri kullanılmıştır. Analizde kişi başı toplam enerji
tüketimi (lne) ve kişi başı reel GSYH (lng) değişkenlerinin logaritmik değerleri kullanılmıştır. Enerji tüketimi
verisi kişi başı kg eşdeğer petrol ve kişi başı reel GSYH ise 2005 sabit dolar değeri üzerinden hesaplanmıştır. Tüm
veriler 1992-2011 yıllarını kapsamaktadır ve Dünya Bankası web sayfasından elde edilmiştir (2014, WDI). Çalış-
manın uygulama kısmında Stata 11, Gauss 9.0 ve TSP 5.0 programları kullanılmıştır.
Kullanılacak analiz yöntemini belirlemek için bazı ön testlere ihtiyaç vardır. Bunun için ilk olarak yatay kesit
bağımlılığı testi ve ikinci olarak da homojenlik testi yapılacaktır. Elde edilen sonuçlara göre panel nedensellik
metodu belirlenecektir.
3.1. Yatay Kesit Bağımlılığı Testi
Yatay kesit bağımlılığı testinin amacı, bir ülkeyi etkileyen bir şokun, diğer ülkelere yayılıp yayılmayacağını gör-
mektir. Uluslararası serbestleşme ve küreselleşmenin etkisinin daha belirgin olduğu günümüzde bu test piyasalar
Tablo 1 devam