127 / 514
Zafer ÖZTÜRK, Damla ÖZ
n
116
rimiz için sağlıklı sonuç vermeyebilir. Swamy test ise bizim çalışmamızda olduğu gibi küçük paneller için geçerli
kabul edilmektedir. Dolayısıyla göz önünde bulundurmamız gereken sonuç Swamy testinin sonucudur. Bu teste
göre eğim katsayılarının homojenliği reddedilmiştir.
3.3. Panel Nedensellik Testi
Granger’e (1969) göre, Granger nedensellik demek, bir değişkenin (X) geçmiş değerleri bilgisinin diğer bir değiş-
kenin (Y) gelecek değerlerinin şekillenmesine etki etmesi demektir. Ülkeler arasında yatay kesit bağımlılığı olması
ve eğim katsayılarının heterojen olması, bu özelliklerle uygulanması mümkün olan bir nedensellik metodu kul-
lanımını zorunlu kılar. Bu nedenle, Konya (2006) tarafından geliştirilen panel nedensellik yaklaşımı çalışmamız
için en uygun modeldir. Bu metot, denklem kümesinin görünürde ilişkisiz regresyon (SUR) tahminine ve ülkelere
özgü bootstrap kritik değerlerle sınanan Wald testine dayalı bir yaklaşımdır. Dolayısıyla değişkenlerin durağan
olmalarını gerektirmez, değişkenler düzey değerleri ile analize katılabilirler. Bu sürecin bazı avantajları bulun-
maktadır. Öncelikle test, panelin homojen olduğunu varsaymaz; böylece her bir panel üyesine ayrı ayrı Granger
nedensellik testi yapmak mümkün hale gelir. İkincisi, bu yaklaşım kointegrasyon ya da birim kök testi gibi bir ön
test gerektirmez, çünkü her bir ülke için ayrı bootstrap kritik değeri elde edilir. Son olarak da, bu metot araştır-
macılara hangi panel üyelerinde tek taraflı Granger nedensellik, hangi panel üyelerinde çift yönlü Granger neden-
sellik olduğunu ve hangi üyelerde nedensellik ilişkisi olmadığını saptama imkanı verir (Afonso ve Rault, 2009).
İlk aşamada denklemler kümesi SUR metodu ile tahmin edilir. Sistem aşağıdaki gibidir:
y
y
x
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
t
l
mly
l
t
l
mlx
l
t
t
1
1 1
1 1 1 1 1
1 1 1 1 1
1 1
1
1
a
b
c
f
= +
+
+
=
-
=
-
/
/
y
y
x
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
t
l
mly
l
t
l
mlx
l
t
t
1
1 1
1
1 1
1
1
2
2
2 2
2 2
2
1
1
a
b
c
f
= +
+
+
=
-
=
-
/
/
(7)
h
y
y
x
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
t
N
l
mly
l
t
l
mlx
l
t
t
N
N N
N N
N
1
1 1
1
1 1
1
1
1
1
a
b
c
f
= +
+
+
=
-
=
-
/
/
ve
y
x
x
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
t
l
mly
l
t
l
mlx
l
t
t
1
1
1
1 1
1
2 1
2 1 1
2 1
2 1
2
2
a
b
c
f
= +
+
+
=
-
=
-
/
/
x
y
x
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
t
l
mly
l
t
l
mlx
l
t
t
2
2
1 2
1
1 2
1
2
2
2 2
2 2
2
2
2
a
b
c
f
= +
+
+
=
-
=
-
/
/
(8)
h
x
y
x
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
t
l
mly
l
t
l
mlx
l
t
t
N
N
N N
N N
N
2
1 2
1
1 2
1
2
2
2
a
b
c
f
= +
+
+
=
-
=
-
/
/
Bu çalışmada kullanılan değişkenler göz önüne alındığında, denklem kümesindeki
l
gecikme sayısını,
y
kişi başı
reel GSYH’yi ve
x
enerji tüketimini göstermektedir. Hata terimleri eşzamanlı olarak ilişkili iken (yani yatay kesit
bağımlılığı varken) sistemdeki her bir denklem, önceden belirlenmiş (predetermined) farklı değişkenlere sahip
olduğundan (7) ve (8)
no.ludenklemler kümesi görünürde ilişkisiz regresyon (SUR) sistemidir.
Böyle bir panel nedensellik sisteminde her bir ülke için dört tane alternatif hipotez geliştirilebilir:
- Eğer tüm
γ
1,i
değerleri sıfıra eşit değilse ve fakat tüm
β
2,i
değerleri sıfıra eşitse, x’ten y’ye doğru tek taraflı Gran-
ger nedensellik ilişkisi vardır.
- Eğer tüm
γ
1,i
değerleri sıfıra eşitse ve fakat tüm
β
2,i
değerleri sıfıra eşit değilse, y’den x’e doğru tek taraflı Granger
nedensellik ilişkisi vardır.