134 / 514
Spot ve Türev Piyasalar Arasındaki Etkileşim: Türkiye Örneği
123
n
Denklem (2)’de yer alan
EG
t
,
JOH
t
,
BO
t
ve
BDM
t
terimleri sırasıyla Engle ve Granger (1987), Johansen (1991),
Boswijk (1994) ve Banerjee vd. (1998) testlerinin olasılık değerlerini göstermektedir. Hesaplanan Fisher test ista-
tistiği, Bayer ve Hanck (2012) tarafından tablolaştırılmış uygun kritik değerden büyük olduğunda ilgilenen değiş-
kenler arasında eşbütünleşme ilişkisi olmadığını gösteren temel hipotez rededilmektedir.
4. Veri ve Ampirik Sonuçlar
Çalışmada kullanılan günlük veri seti 2 Ocak 2006 – 19 Temmuz 2013 dönemini kapsamaktadır ve Bloomberg
bilgi tabanından elde edilmiştir. Varlık fiyatlarının cari ve gelecek değerleri arasında bir uzun dönem denge ilişki-
sinin olup olmadığını test etmek amacıyla BİST 30, BİST 100, VOB-BIST100 ve VOB-BIST30 endeks değerleri ile
Dolar ve Avro’ya ilişkin spot ve vadeli işlem değerleri kullanılmıştır.
Eşbütünleşme testini uygulamadan önce değişkenlerin durağanlık mertebelerini incelemek gerekmektedir.
Tablo 1, ADF birim kök testinin sonuçları görülmektedir. Bu sonuçlar, kullanılan tüm değişkenlerin düzeyinin
değil, birinci farklarının durağan olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, BİST 30-VOB-BIST30, BİST 100-VOB-
BIST100, Dolar-VOB DOLAR ve AVRO-VOB AVRO değişken çiftlerinin her biri için eşbütünleşme testiyle den-
ge ilişkisinin varlığı sınanacaktır.
Tablo 1:
ADF Birim Kök Testi Sonuçları
Düzey
Birinci Fark
BIST30
-1.2109 (0.6719)
-9.6274 (0.0000)
BIST100
-0.9409 (0.7755)
-9.4924 (0.0000)
DOLAR
-1.1569 (0.6949)
-10.5574 (0.0000)
AVRO
-1.8844 (0.3399)
-7.6060 (0.0000)
VOB-BIST30
-1.1073 (0.7150)
-9.6243 (0.0000)
VOB-BIST100
-0.9359 (0.7771)
-9.1917 (0.0000)
VOB-DOLAR
-1.1697 (0.6895)
-8.6906 (0.0000)
VOB-AVRO
-1.7984 (0.3817)
-8.4756 (0.0000)
Not:
Uygun gecikme uzunluğu genelden özele t-anlamlılık yöntemiyle bulunmuştur. Parantez içerisindeki değerler p-olasılık
değerlerini göstermektedir.
Tablo 2, Bayer ve Hanck (2012) eşbütünleşme testinin sonuçlarını göstermektedir ve elde edilen bu sonuçlar dört
farklı eşbütünleşme testinin olasılık değerlerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Tablo 2 sonuçları, her dört
değişken çifti arasında uzun dönemli ilişki olduğunu göstermektedir. Değişken çiftlerinin bazıları için aynı test
istatistiklerinin elde edilmesinin sebebi, ilgili değişken çiftleri için yapılan dört eşbütünleşme testinin de olasılık
değerinin “0” olarak bulunmasıdır. Bu durum ilgili değişken çiftleri arasında güçlü bir uzun dönemli ilişkinin
varlığını göstermektedir.
Tablo 2:
Bayer ve Hanck Eşbütünleşme Testi Sonuçları
Spot ve Vadeli Değişkenler
Test İstatistiği
BIST100- VOBBIST100
221.04817
BIST30- VOBBIST30
221.04817
AVRO-VOBAVRO
132.75507
DOLAR-VOBAVRO
221.04817
Not:
Kritik değer %1 düzeyinde 33.969’dur.