1.Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

Bir Fikir Olarak Balkan Ülkeleri Ekonomik ve Sosyal Platformu

493

tutarlı bir şekilde süren gösteriler, hükûmetin geri adım atmasıyla sonuçlanmıştır. Bu dönem dış işleri bakanı-

nın göstericiler için yapmış olduğu “taviz verilmeksizin süpürülmesi gereken böcekler’’ tanımının bedeli, baka-

nın görevinden azledilmesi olmuştur. Tepkiler halkla sınırlı kalmamış, muhalefet partisi, sosyal demokratlar ve

Romanya kilisesi de sokağa destek vermiştir. Bu bağlamda gösterilerin sokakları aştığı ifade edilebilir (Demirkan,

2012/02/01).

Eylemler Ağustos-Eylül 2012 dönemi ve Aralık 2012 süresince devam etmiş olup, gösterilere toplam 312.000 kişi

katılmıştır. Başlangıç noktası hükümetin sosyal hakları geri alma girişimi olmasına karşın, tepkinin buzdağının

görünen kısmı olduğu, uzun vadeye dayanan; ekonomik, sosyal ve politik ilişkileri kapsayan sorunları içerdi-

ği anlaşılmaktadır. Eylemlerinin uzun vadeli, tutarlı ve sonuç odaklılığı bakımından (sağlık reformunun iptali,

hükûmetin istifası, dış işleri bakanının azli ve halkın farklı kesimlerini kapsayan) anlamlı ve başarılı bir Balkan

ülkesi eylem örneği olduğu ifade edilebilir.

10. Sırbistan

Sırbistan hem Balkan ülkeleri hem de “şiddet içermeyen eylemler” bakımından özel bir yere sahiptir. Zira 2000

yılında kurulan Otpor ve uzantısı olan CANVAS’ın çıkış yeri Sırbistan’dır. Söz konusu oluşumlar, spontane ve

sıradan insanların katılımı ile başlayarak planlı ve eğitimli bir yapıya dönüşen ve mutlaka “şiddetsizlik” içeren

eylem stratejileridir. Bu eylemler sonucu dönemin Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç iktidardan

uzaklaştırılmıştır. Sırbistan örneğinde ortaya çıkan Otpor hareketi, şiddet içermeyen eylemlerin eğitimli ve kont-

rollü olarak kullanılması halinde uluslararası politikada etkin stratejik bir güç yaratacağına yönelik sayısız örnek-

ler içerir ve bu yönüyle Sırbistan eylemleri şiddetsizlik için başarılı bir geçmişten beslenir (Birdişli, 2013).

Sırbistan’da Otpor harici olmak üzere, “Siyah giyen kadınlar” olarak bilinen Sırp kadınları uzun vadeli, şiddetsiz-

lik eylemleri için güzel bir örnektir. İlk olarak 1991 yılında toplanan grup, 2014 itibariyle bin beş yüzün üstünde

barışçıl eylem düzenlemiştir ve Sırbistan genelinde 20 farklı kentte üyeye sahiptir. Destekçileri kadar karşıtları da

olan grup milliyetçiler tarafından ölümle tehdit edilmektedir. Grup, ortak değerlerini anti-militarizm, feminizm,

anti-faşizm olarak tanımlamaktadır. (Brnicanin, 2014/07/10).

Sırbistan’da işsizlik oranının %20 olması ekonomik sorunların önemli bir yer kapladığını göstermektedir. 2010

yılında Avrupa’da 30 ülkeden on binlerce işçinin hükûmetin uyguladığı kesintilere karşı eylemlerine Sırbistan

halkından da yerel protestolarla destek gelmiştir (BBC, 2010/09/29).

2009 Raksa Direnişi’nde ülkedeki %15 işsizliğin olduğu dönemde özelleştirme sonucu işsiz kalan, 36 ay boyun-

ca maaşlarını alamayan, yıllarca sigorta primleri ödenmeyen işçiler greve gitmişlerdir (Vasovic, 2009/04/27).

Sırp bir lidere sahip olan grevcilerin yalnızca %10’u Sırp olup, geriye kalan kısım büyük oranda Boşnaklar ve

Romanlardan oluşmaktadır. Güncel işsizlik oranı 2014 itibari ile %20 civarındadır (Sırbistan işsizlik oranı, http://

). Sınırların dışında da etnik sorunlar için umut verici geliş-

meler vardır. Bu duruma bir örnek, Bosna’ya destek amacıyla Belgrad ve Zagrep’te gerçekleştirilen dayanışma

eylemleridir (Zizek, 2014/02/10). Eylem, Bosna’da Şubat 2014’de gerçekleştirilen halk ayaklanmasına destek ver-

mek amacını taşır.

Söz konusu tablo iki ülke arasında süregelen etnik çatışmalara cevap olabilmesi bakımından anlamlıdır. Zira,

işsizlik ve ekonomik sorunlar karşısında ırklar değil, hükûmet ve işçiler konumlanmaktadır. 2009’dan bu yana

işçi grevleri sürmektedir. Temmuz 2014’de ülke genelinde işçilerin hükûmete karşı ücret ve çalışma koşulları

gibi -başlangıç noktasından bu yana iyileştirilmeyen- nedenlere dayanarak genel greve gitmiş olması (ITUC,

2014/07/17), sorunun geldiği aşamaya istinaden dikkat çekicidir.

Yukarıdaki umut verici eylemlere ve gelişmelere karşın, etnik sorunlar günümüzde devam etmektedir. Etnik soru-

nun en sıcak taraflarından biri, Kosova’dır. İlgili bölümde değinildiği gibi, Sırplarla yaşanan gerilimden kaynaklı

eylemler söz konusudur.

Görüldüğü üzere Sırbistan’da temel sorun ekonomik olup, etnik sorunlar işten çıkarmaların, grevlerin ve işsizliğin

gölgesinde kalmaktadır.