446 / 514
Yunanistan Tarih Ders Kitaplarında Öteki İmajı
435
n
Türklerin 9 Eylül’de İzmir’e girmesiyle, Batı Anadolu’dan ve Doğu Karadeniz’den Yunanların, Yunanistan’a kaç-
mak üzere gemilere binmeye çalıştıkları bu durum, yani “Küçük Asya felaketi, Helenizm için milli yıkımdı. Yüz
binlerce Helen, memleketlerini terk ettiler, esir alındılar veya yok edildiler. Çok eski[lere] [dayanan] Anadolu
Helenizmi kökünden söküldü” (Aktypĕs vd., 2009: 222).
7. Sonuç
Tarih ders kitaplarında aidiyet duygusunun öne çekilmesi, öznel unsur ve değerlere dayalı bir tarzın hâkim olma-
sına neden olmuştur. Bu durum tarihsel olarak hasım konumuna düşmüş halklar arasında daha da belirgindir.
Savaş dönemleri bu bakımdan yalnızca askeri mücadeleleri ifade etmemekte;
biz
ve
ötekinin
yeni nesiller üzerin-
den yeniden kurgulandığı bir anlatıya sahne olmaktadır.
Bu bağlamda, askeri mücadeleler yalnızca iki tarafın askerleri arasında değil, siyasi ve manevi liderleri ile devletle-
rin sahip olduğu iddia edilen değer yargıları ve dinleri arasında da yaşandığı görülmektedir. Dolayısıyla mücadele,
fiziksel olarak belirli bir döneme ait olsa bile devamlılık kazanmakta ve yeni nesillere vatandaşlık bilgisi olarak
aktarılmaktadır. Savaşların anlatımının yanı sıra ders kitaplarında bu bölümlerin ne ölçüde ağırlıklı olduğu da
önemlidir. Ortak tarih ele alınırken iki toplumun birliktelikleri son derece sınırlı bir yer tutmakta, buna karşın
ayrışmalar, çekişmeler, sürtüşmeler ve çarpışmalar gibi zıtlıklar müfredatın ağırlığını oluşturmaktadır.
Çoğunlukla zaman yahut mekân üzerinden yapılan tanımlamalar keskin bir söylem üzerinden betimlenmiştir.
Şöyle ki; Konstantinoupoli’nin İşgali’nde şehir, Yunan ulusunun kaderini ve geleceğini temsil eden bir coğrafi
mekân olarak tasvir edilmektedir. Buna paralel olarak
bu ebedi Yunan toprağının
kaybedildiği dönem de diğer
dönemlerden çok daha fazla iz bırakıcı bir anlama tâbi tutulmaktadır.
Ders kitaplarının ana temaları oluşturulurken çoğu zaman bugünün değer yargıları ve inanışları önem taşımak-
tadır. Örneğin Yunan ulus devletleşme süreci büyük oranda din üzerinden ayrışmalara sahne olmuştur. Ancak,
tarih ders kitapları açısından değerlendirildiğinde “Yunan İhtilâli” konusunda öncelikle etnisite üzerinden bir
okuma yapıldığı görülmektedir. Kullanılan dil de uluslaşma sürecinde yaşanan mücadelelerin içselleştirilerek
travmatik boyutlara ulaşmasına imkân tanımaktadır. Geçmişle bağların duygusal anlatımlarla kurulması bir yan-
dan özdeşleştirmelerin ve idealleştirmelerin; diğer yandan
bize
ve
ötekine
dair imgelerin zihinlerde yerleşmesini
sağlamaktadır.
Yunan tarih ders kitaplarında biz imgesi
; cesur
,
vatansever
,
uygar
ve
yalnız;
öteki imgesi ise
fanatik, saldırgan,
yağmacı
ve
ilkel
olarak betimlenmektedir. Bu tanımlamalar, öğrencilerin doğal olarak seçmeleri gereken tarafı
belirgin bir şekilde işaret etmekte ve
ötekini
içerisine hapsedildiği kelimeler üzerinden durağan ve daimi bir profil
olarak basmakalıplar haline getirmektedir.
Son dönemlerde, Yunanistan’da tarih müfredatlarına dair bir takım tartışmalar yaşandığı görülmektedir. Bu tar-
tışmaların salt entelektüel düzeyde kalmadığı aynı zamanda siyasal kurumlar tarafından karşılık bulduğu da ifade
edilebilir. Nitekim iki ülke arasında prensip olarak kabul edilen tarih ders kitaplarının gözden geçirilmesi konu-
sunda mutabakata varılmış ve
ötekine
ait küçültücü ve aşağılayıcı ifadelerin kaldırılması prensibi benimsenmiş-
tir. Bu yaklaşımda küresel düzlemde yaşanan entegrasyon süreçlerinin ve Avrupa Birliği’nin de etkili olduğunu
söylemek mümkündür. Zira Avrupa Birliği farklı platformlarda bu yöndeki değişiklikleri teşvik etmektedir. Yine
de bütün bunların güncel siyasal gelişmelerinin bir zorlaması mı, yoksa uzun dönemde bu iki komşu halkın ken-
dilerini ve ötekilerini yeniden tanıma arayışları mı olacağını siyasal gelişmeler belirleyecektir.
Kaynakça
Aktypĕs, D., Belalidĕs, A., Kaila, M., Katsoulakos, Th., Papagrĕgoriou, G. & Chōpeanthĕs, K. (2009).
Istoria ST’ Dĕmotikou –
Sta Neotera Chonia.
Athĕna: Ypourgeio Ethnikĕs Paideias kai Thpĕskeumatōn, Organismos Ekdoseōs Didaktikōn Bibliōn.
[6. Sınıf Yunan Tarih Ders Kitabı].
Aslan, E. (2008). Devrim tarihi ders kitapları. İçinde S. Özbaran (Ed.)
Tarih öğretimi ve ders kitapları 1994 Buca sempozyumu
.
(2. Baskı, ss. 295-311). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Clogg, R. (1997).
Modern Yunanistan tarihi.
(Çev. D. Şendil). İstanbul: İletişim Yayınları.