1.Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

Serpil AĞCAKAYA, Onur EROĞLU

412

düşük oran uygulayan ülkelere kaymasına neden olabilmektedir. Bu durumlar karşısında ülkeler vergi matrahla-

rının erozyona uğramasını engellemek amacıyla özellikle gelir üzerinden alınan vergilerde yerleşiği olduğu vatan-

daşlarına farklı vergilendirme yapma yoluna gitmekte; bir ülkede uğradığı zararın diğer ülkedeki iştiraklerinde

indirim konusu yapılmasına izin verilmemekte; sınır ötesi faaliyetlere müdahale edilmekte; şirketlerin başka bir

ülkede iş kurmalarını engellemek üzere çıkış vergileri getirmektedirler. Vergi sistemleri aracılığıyla yapılan bu gibi

uygulamalar ulusal ekonomilerin vergi gelirlerini korumayı amaçlamakla birlikte Birlik’in temel amacını taşıyan

özgürlüklere aykırılıklar taşımakta ve davaya konu olabilmektedir. Bu gibi durumlarda Avrupa Adalet Divanı,

kararlarıyla üye ülkeler üzerinde negatif bütünleşmeyi sağlamak üzere rol oynamaktadır.

Birlik içerisinde dolaylı vergilerle ilgili uyumlaştırmaya Avrupa Birliği’nin işleyişi Hakkında Anlaşma’nın 110

-113’üncü maddelerinde yer verilmekle birlikte direktifler aracılığı ile vergi uyumlaştırması KDV alanında son

noktaya gelmiştir. Bununla birlikte dolaysız vergilerde uyumlaştırma konusu Kurucu Anlaşma’da düzenlenme-

miş, bu konuda üye ülkeler direktiflerle yönlendirilmiştir.

2.1. Kurumlar Vergisi ile ilgili Direktifler

Dolaysız vergilerin uyumlaştırılmasına kurucu anlaşma hükümlerinde yer verilmemekle birlikte direktifler özel-

likle kurumlar vergisinde söz konusu olmuş ancak bugüne kadar tam bir uyumlaştırma sağlanamamıştır. Günü-

müzde ortak bir matrah benimsenmesi ile ilgili bir öneri söz konusudur. Ancak bu çalışmanın oranlar konusunda

ortaya çıkacak rekabete engel olamayacağı düşünülmektedir. Kurumlar vergisi oranları ülkelerin özellikle de doğ-

rudan yabancı yatırımlarını etkilemede önemli bir araç kabul edilmektedir (Redoano, 2014:354).

2.1.1. 90/434/EEC sayılı konsey direktifi (Birleşme Direktifi)

Şirket bölünme ve birleşmeleriyle ilgili farklı ülkelerdeki şirketlerin bölünme ve birleşmelerini düzenleyen 90/434/

EEC sayılı konsey direktifi

sınır ötesi birleşme, bölünme, sabit kıymet transferi ve hisse değişimi önünde, işlemin

yapıldığı tarihte gizli değer artış kazançlarının vergilendirilmesi yoluyla oluşabilecek mali engelleri kaldırmayı

garanti altına almaktadır. Bu direktif sadece üye devletlerde mukim şirketler arası işlemlere uygulanmaktadır. Söz

konusu işlemler bir üye devlette mukim şirketler arasında yapıldığında, değer artış kazançları fiilen realize edil-

dikleri tarihe kadar ertelenmektedir. Direktif aynı sistemin sınır ötesi işlemlere de uygulanmasını sağlamaktadır

(Soydan, 2002:23).

Bu konuda vergi uyumlaştırılmasına gidilmesinin nedeni, bu işlemlerin farklı üye ülkeler arasında yapılmasının,

ülke içinde yapılanlara göre daha yüksek oranda vergilendirilmesi yoluyla bir ayrımcılığa sebep olmasını engelle-

mektir (Bozkurt, 2006:93).

2.1.2. Bağlı Şirketler Arasındaki Faiz ve Gayrimaddi Hak Bedeli Ödemeleri Direktifi (2003/49/EC)

Avrupa Birliğinde, farklı Üye Devletlerin bağlı şirketleri arasında yapılan faiz ve gayrimaddi hak bedeli ödemele-

rine uygulanabilecek ortak bir vergilendirme sisteminin kurulmasını sağlamaktadır. Sermayenin serbest dolaşımı

özgürlüğüne karşı vergi sistemlerinde oluşacak aykırılıklara engel olmak üzere ülke vergi sistemlerinde 2003/49/

EC sayılı direktife

uygun düzenlemeler yapılması gerekmektedir (Bozkurt, 2006:101).

Bu Direktifin kabulüyle Üye Devletlerin, verginin yöntem olarak kaynakta kesinti veya beyana dayalı tarh yolla-

rından herhangi biriyle toplanacak olmasına bakmadan, faiz ve gayrimaddi hak bedeli ödemelerini bu tür gelir-

lere uygulanan bahsedilen türdeki şirketleri etkileyen tüm vergilerden muaf tutmaları gerekmektedir (Bozkurt,

2006:102).

2.1.3. 2003/123/EC Sayılı Ana Şirket-Yavru Şirket Direktifi

Bu direktif 90/435/EEC sayılı Konsey Direktifi’nin

güncellenmiş halidir. İlgili direktifte, bir yavru şirketin, diğer

bir üye devlette kurulu ana şirketine dağıttığı karlar üzerindeki çifte vergilendirmenin ortadan kaldırılması öngö-

3 23.07.1990 tarihli ve 90/434/EEC sayılı Konsey Direktifi, OJ L 225, 20.08.1990, P.1-5.

4 03.06.2003 tarihli ve 2003/49/EC sayılı Konsey Direktifi, OJ L 157, 26.06.2003, P. 49-54.

5 23.07.1990 tarihli ve 90/435/EEC sayılı Konsey Direktifi, OJ L 225, 20.08.1990, P.6