1.Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

344

1. Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

1. Jeopolitik Kavramı

Tarihin her döneminde devletler üzerinde kuruldukları toprakların coğrafi özelliklerine göre siyasi yaşamlarını

belirlemiştir. Devlet adamları, ülkelerinin bulunduğu coğrafyanın getirdiği olumlu ve olumsuz şartları değerlen-

direrek uygulayacakları siyaseti planlamak durumunda kalmıştır. Bu açıdan bakıldığında jeopolitik, coğrafya-

nın politika ile ifadelenmiş biçimi olarak tanımlanabilir. Jeopolitiğin yeniden önem kazanması ise “Soğuk Savaş”

döneminin sona ermesi ile birlikte gerçekleşmiştir. Soğuk savaş döneminin iki kutuplu düzeni sona erdikten sonra

ülkeler stratejilerini yeniden belirlemek zorunda kalmış bu da jeopolitik kavramını gündeme getirmiştir.

Coğrafi temelden hareket ederek yönetim politikasını belirleme düşüncesi eski Uygarlıklıdan beri uygulanır olma-

sına rağmen, bunun jeopolitik kavramı ile özdeşleştirilmesi çok eski değildir. Son birkaç yüzyıldır, uluslararası

ilişkiler alanında çalışan uzmanlar devletlerin politikalarını coğrafi konuma göre nasıl belirlediklerini ya da nasıl

belirlemeleri gerektiğini belirleyen fikirler üzerinde çalışmışlardır. Bu alanda çalışan uzmanların açıklamaya çalış-

tıkları temel soru; “bir ülkenin coğrafyasının ülkenin yönetim biçimini nasıl etkilediği ya da etkilemesi gerektiği-

dir”. Bu soruyla birlikte ulaşılan sonuçlar birçok devlet adamına ülkelerini yönetmede esin kaynağı olmuş, kritik

kararlar almalarında onlara yol göstermiştir.

Devlet politikasının belirlenmesinde zamana göre değişmeyen jeopolitik unsurlar vardır: Bu unsurlar ülkenin

dünya üzerindeki coğrafi konumu, hangi ülkelerle komşu olduğu, coğrafi bütünlüğünün olup olmadığı, ülke-

Özet

Bu çalışmada “Karadeniz ve Balkanların Jeopolitik açıdan benzerlikleri ve farklı yönleri nelerdir?” sorusuna cevap aranmıştır.

Dünya haritasından kuşbakışı bakıldığında Karadeniz ve Balkan ülkelerinin aynı boylam üzerinde birbirinin devamı olduğu

görülür, buna rağmen bu boylam üzerinde çok farklı ırklar ve kültürler yaşamaktadır. Tarihsel açıdan bakıldığında, Karadeniz

ve Balkanların eski yerleşim alanları olduğu görülür; her iki alanda büyük devletlere ev sahipliği yapmıştır. Osmanlı İmparator-

luğu ve Bizans İmparatorluğu bu coğrafyalarda varlıklarını sürdürmüştür. Balkanlarda meydana gelen olaylar en yakın coğrafi

komşusu olan Rusya, Türkiye ve Avrupa ülkelerini doğrudan etkilemiştir. Günümüzde Karadeniz’e komşu olan ülkelerde mey-

dana gelen sosyolojik, ekonomik ve siyasal olaylar, bu denize kıyısı olan Bulgaristan, Ukrayna, Rusya, Gürcistan ve Türkiye’yi

yakından etkilemiştir. Soğuk savaş döneminde Balkanlar, Amerika ve Rusya’nın güç mücadelesi verdiği kritik alanlar olmuştur.

Soğuk savaş döneminden sonra Balkanlar ve Karadeniz Jeopolitiği değişmiştir. Karadeniz’de ortaya çıkan yeni ülkeler liberal

ekonomiye dahil edilmeye çalışılırken bir yandan da Rusya’nın etkisi devam etmiştir. İki blok dağıldıktan sonra hem Karadeniz

hem de Balkanlarda değişik aktörler ortaya çıkmıştır. Soğuk savaş dönemi sona erdikten sonra Yugoslavya’da, Hırvatistan,

Slovenya, Makedonya ve Sırbistan olmak üzere dört faklı ülke meydana çıkmıştır. Karadeniz’de ise Gürcistan ve Ukrayna ba-

ğımsızlıklarını kazanan ülkeler olmuştur. Ukrayna ve Gürcistan’daki siyasi çalkantılar halen Rusya’nın etkisi altındadır. Bu iki

coğrafyada varlıklarını sürdüren ülkeler arasındaki ilişkiler farklı, zengin ve kayda değer özellikleri içerisinde barındırmaktadır.

Anahtar Sözcükler:

Jeopolitik, Karadeniz, Balkanlar, Jeopolitik Konum, Karadeniz Ekonomisi

Öğr. Gör. Serkan Deniz KOŞOÇAYDAN

Bülent Ecevit Üniversitesi, Çaycuma Meslek Yüksel Okulu, Zonguldak, Türkiye,

Karadeniz ve Balkanların Jeopolitik Açıdan

Karşılaştırılması

The Geopolitical Comparison of Black Sea and Balkan Regions