347 / 514
Umut ÜZMEZ
n
336
Şehir planlamanın ancak yerinde kurulan çalışma ekipleri tarafından uzun süreli çalışmalar sonunda elde edile-
bileceği değer yargısını taşıyan (Tekeli, 2009: 226) yarışma jürisi, alanda yapılacak planlamanın yerinde kurulu
örgüt tarafından yerinde yapılmasını planlama biçiminin değişmez esaslarından biri olarak benimsemiştir. Ayrıca
planlama gayeleri arasında alandaki belediyelerin işbirliğini ve alanda idari bütünleşmeyi sağlamaya yer vermiştir.
Jüri, planlama gayeleri ve değişmez esaslarının etkili bir şekilde yürütülmesini, alandaki idari bütünleşmeye ve
planlama için örgütlenmeye bağlamış; yarışmanın açılabilmesi için bu iki hususta ciddi adımlar atılmış olmasını
temel şart olarak belirlemiştir (İller Bankası, ty: 22-23).
Yarışmada seçilecek ekibin başı-başuzman ile İller Bankası arasında bir sözleşme imzalanacak ve planlama çalış-
maları 30 ayda bitirilecekti. Bu sürenin sonunda çalışmaların denetimini sağlaması ve uygulamalarda belediyelere
yardımcı olması gayesiyle Başuzman 5 yıl süreyle danışmanlık hizmeti verecekti. Başuzmana sözleşme süresin-
ce ve ayrıca sonrasındaki danışmanlık için yapılacak ödemeler İller Bankası’nca karşılanacaktı. Ayrıca sözleşme
süresince planlama çalışmalarına katılacak diğer elemanların ödemeleri, kırtasiye masrafları, Ankara-Zonguldak-
Ankara seyahat masrafları da belli bir bütçe ile sınırlı kalmak üzere İller Bankası’nca karşılanacaktı. Belediyeler
Birliği ise kurulacak planlama örgütünün yerini, tefrişini, gerekli masraflarını (elektrik, telefon vb.) ve sekreterya-
sını temin edecekti (İller Bankası, ty: 41-45). Turak (1977: 27) yarışmanın bu yolla, planlamayı yapacak uzman-
ların seçilip, onlara -o günün şartları içinde belediyelerin ve kurdukları birliğin sağlayamayacağı- iyi bir ödeme
yapma olanağı sağladığını belirtir.
2.2. Metropoliten Zonguldak Belediyeler Birliği: Kuruluş, Beklentiler ve Gerçekleşenler
Jürinin şart koştuğu alanda idari bütünleşme ve planlama için örgütlenme, Zonguldak, Kozlu, Kilimli ve Çatalağzı
Belediyelerince 1971’de Metropoliten Zonguldak Belediyeler Birliği’nin kurulması ve onun bünyesinde Planlama
Örgütü’nün oluşturulması ile sağlanmıştır. İller Bankası’na göre (ty: 23) kurulan birlik, alanın dayanışmaya istekli
dört belediyesi arasında eşitliğe dayanan, ortak sorunlarına bir arada eğilmelerini sağlayan, belediyelerin hük-
mü şahsiyetlerini zedelemeyecek verimli bir işbirliğinin kurulmasına imkan vermektedir. Öztek’e göre (1977: 41)
birlik, özel sorunları olan dört kardeş belediyenin sorunlarına ortak çözüm bulmaktadır. Değerlendirmelerdeki
eşitlik ve kardeşlik vurgusu oldukça dikkat çekmektedir ve yansımaları MZBB Kuruluş Tüzüğünde görülebilmek-
tedir.
Tüzükte üyelerin birlik meclisi ve birlik encümeninde eşit sayıda üye ile temsili benimsenmişti. Buna göre birlik
meclisi, birliğe üye belediyelerin meclislerince seçilen üçer üye ile belediye başkanlarından oluşmaktaydı. Birlik
encümeni birlik üyelerinden her birinden birlik meclisince seçilecek birer üyeden ve birlik başkanından oluş-
maktaydı. Tüzükte birlik başkanlığı için ise dönüşümlü başkanlık usulü benimsenmişti. Buna göre Zonguldak
Belediye Başkanı ilk devre olmak üzere, birer yıl süreyle ve aralarında çekilecek kura sonucu sırasıyla diğer baş-
kanlar birliğe başkanlık etmekteydi. Bir belediyenin birliğe katılması üye belediyelerin tamamının kabulüne; bir-
lik tüzüğünde değişiklik yapılabilmesi önce birlik meclisinin, ardından üye belediyelerin meclislerinin kabulüne
bağlanmıştı (MZBB Kuruluş Tüzüğü/Md. 6, 9, 14, 19). Böylece üye belediyeler arasında olası çekişmelerin önüne
geçilmeye çalışıldığı söylenebilir. Birlik meclisinde üye belediyelerin eşit sayıda üye ile temsili birlik tüzüğünün
güncel halinde de devam etmektedir (MZBB Tüzüğü/Md. 8).
Tekeli (2009: 218) o döneme kadar kurulan birliklerin, metropolitenleşmeden kaynaklanan, çok sayıda belediye-
nin bir arada bulunmasının ortaya çıkardığı sorunlarını çözmeye dönük birlikler olmadığını; daha çok, güçsüz
birimlerin bir araya gelerek bir sorunu çözme güdüsünden kaynaklanan birlikler olduğu belirtmektedir. MZBB
ise metropoliten yönetim amaçlı ilk birliktir. Keleş (2008: 396) bu birliği Türkiye’nin ilk anakent yönetim örneği
olarak değerlendirir. Nitekim ülkemizde büyükşehir belediyeleri 1984’te yılında kurulmuştur. Erkin ise (1999: 11),
MZBB’ni ülkemizde kurulan, planlama ve bu planı uygulama amaçlı ilk ve tek belediyeler birliği olarak değerlen-
dirir. Buradan hareketle Erkin (2007: 20) bu birlik için planlama birliği deyimini kullanır. Bu tür birlikler metro-
politen yönetim biçimlerinden biridir.
Yarışmada amaç yapılıp bitirilmiş bir plan elde etmek değil (İller Bankası, ty: 28), elde edilen planın uygulanma-
sıdır. Bu nedenle bütünleşik ZMA’nda kurulan birliğin en temel amacı metropoliten imar planının gerçekleştiril-
mesi olarak belirlenmiştir (MZBB Kuruluş Tüzüğü/Md. 7). Birliğin planlama ile birlikte altyapı ve müşterek ihti-