340 / 514
Madencilik Sektöründe Vektör Otoregresif Model ile İstihdamı Etkileyen Unsurların Analizi
329
n
1.3. Madencilik Sektöründe İstihdam
Türkiye’deki madencilik sektörüne ait son yıllardaki istatistikî bilgilere bakıldığında, yıllık çalışanların ortalaması
çok büyük bir değişim göstermese de, ufak bir düşüş gerçekleşmiştir. Ancak özel ve kamu kesiminde çalışan sayı-
larına göre satış hâsılatı ve katma değer oranlarına bakıldığında özel kesimin kamu kesimine göre ülke açısından
daha verimli olduğu ve ülkeye sağladığı katma değerin daha yüksek olduğu görülmektedir.
Genel maden birimlerine baktığımızda kömür madenciliğinde çalışanların sayısının, ham petrol ve doğal gaz
biriminde çalışanlara göre, yaklaşık olarak 50 kat fazla olmasına rağmen, yarattıkları yıllık katma değerlere bakıl-
dığında, ham petrol ve doğal gaz biriminin yarattığı katma değerinin neredeyse, kömür madenciliğine yakın bir
değere ulaşmış olduğu söylenebilir.
Madencilik sektörünün gelişimiyle varılabilecek hedefler, geniş anlamda şu şekilde sıralanabilir (Oygür, 1995).:
• Mevcut mineral kaynaklarının optimum kullanımını ve ulusal sanayiye hammadde girdisi için yeterli arzı
sağlamak;
• Döviz kazandırmak;
• İstihdam yaratmak;
• Katma değeri maksimuma çıkaracak biçimde, hizmet sektörü ve yan sanayilerden oluşan madencilik sektörü-
nün gerisindeki ve çıkarılan cevherleri işleyerek yan ürün veya son ürün haline getiren ilerisindeki sektörleri
teşvik etmek;
• Madencilik çalışmaları çoğu kez gelişmemiş kesimlerde yapıldığından, ülke sathında bölgesel gelişmeye katta
koymak.
Tablo 6:
Maden Sektörü Çalışan Sayıları
Yıllar
Madencilik ve Taşocağı Çalışan Sayısı (İstihdam)
İşgücüne Katılım Oranı (%)
2002
79652
47.6
2003
74171
46.4
2004
80059
46.3
2005
85123
46.4
2006
93956
46.3
2007
97627
46.2
2008
97742
46.9
2009
95000
47.9
2010
113383
48.8
2011
123000
49.9
2012
111000
50.2
2013
105000
50.8
Ülkelerin önemli ekonomik göstergelerinden birisi olan işgücüne katılma oranı, işgücünün 15 ve üzeri yaş nüfus
içindeki oranı olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde işgücüne katılma oranı dalgalanma gösterse de genelde artan
bir seyir izlemektedir. Maden sektörü çalışan sayıları 2002-2011 yılları arasında devlet teşvikleri, özelleştirme gibi
etkenlere bağlı olarak sürekli artış göstermiştir. 2011 yılından sonra bu sektörde çalışan sayısında azalma olmuş ve
son olarak 2013 yılında maden sektöründe çalışan sayısı 105.000 kişi olmuştur. (Tablo 6)
TÜİK’in 2012 tarihli hane halkı işgücü istatistiklerinde Türkiye’de çalışanların %5.39’unun 15-19 yaş arasında
olduğu, yani 24.8 milyonluk toplam istihdam rakamı dikkate alındığında bunun 1.34 milyonunun 15-19 yaşları
arasında olduğu görülmektedir. Daha ayrıntılı yaş dağılımına bakıldığında ise % 0.6’sının 15 yaşında (149 bin
çocuk), %0.87’sinin 16 yaşında (216 bin çocuk), %1.16’sının 17 yaşında (288 bin çocuk), %1.37’sinin 18 yaşında
(340 bin) ve %1.39’unun 19 yaşında (345 bin) olduğu görülmektedir.