336 / 514
Madencilik Sektöründe Vektör Otoregresif Model ile İstihdamı Etkileyen Unsurların Analizi
325
n
muz ve makine medeniyeti olarak adlandırdığımız sosyo-ekonomik ortamda, madenciliğin çeşitli ürünlerine her
zamankinden daha çok ihtiyacımız olduğu muhakkaktır. Günümüzde kömür, petrol, tabi gaz, su gücü ve nükleer
yakıtlardan enerji ihtiyacımızı karşılamak amacıyla gittikçe artan bir oranda yararlanılmaktadır. Çeşitli madenler
sabit tesisler, makine, motor, ulaşım aracı imali ve diğer amaçlarla kullanmaktadır. Bu bakımdan madenler ülke
ekonomisi açısından büyük önem taşımaktadır (Demir, 1973:56).
Aşağıdaki örnekler, madenciliğin önemini vurgulamaları açısından önemlidir:
Ortalama bir konut için yaklaşık
400 ton,
1 km otoyol için
30.000 ton,
Orta Büyüklükte bir okul/hastane için
30.000 ton,
25-30 bin kişi kapasiteli bir stadyum için 300.000 ton agrega gereklidir (Earnst & Young).
Ülkemizin coğrafi özellikleri ve jeolojik yapısı maden çeşitliliğini artırmıştır. Dünyada üretilen 90 çeşit maden
türünden öncelikle endüstriyel ham maddeler olmak üzere, metalik madenler, petrol, linyit ve jeotermal kaynak-
lar gibi enerji ham maddelerinden toplam 60 maden türü ülkemizde üretilmektedir. Bunlardan 50 tanesi kaynak
açısından yeterlidir ve ülkemiz maden açısından zengindir. Günümüzde, dünyada yıllık 1,5 trilyon $ değerinde ve
10 milyar ton üstünde maden üretimi yapılmaktadır. Bu rakamın %75’i enerji ham maddelerine, %10’u metalik
madenlere ve %15’i endüstriyel hammadde üretimine aittir. Bu da madencilik sektörünün dünya ekonomisi için
ne kadar önemli olduğu görülmektedir
(endüstriotomasyon.com).
Ülkemizde en fazla bulunan maden çeşidi bor mineralidir. Gerek rezerv büyüklüğü, gerek ihracat rakamları ile
hep ilk sıraları alan bor madenciliği Türkiye maden ihracatında da önemli bir yere sahip olmuştur (TBMM Araş-
tırma Komisyonu Raporu, 2010:121). Dünyadaki bor minerali rezervlerinin % 72‘si ülkemizde yer almaktadır.
Bor dışında trona (doğal soda), kaya tuzu, sodyumsülfat, perlit, ponza, feldspat, bentonit, barit, manyezit, alçı taşı,
zeolit, sepiyolit, mermer ve doğal taşlar, kuvars, kuvarsit, zımpara taşı gibi endüstriyel hammaddeler ile boksit
ve krom gibi metalik madenler ile linyit gibi enerji ham maddeleri Türkiye’nin zengin kaynaklara sahip olduğu
başlıca madenlerdir (Köse & Diker, 1999:3).
Madencilik, tarih boyunca medeniyetleri biçimlendiren ana sektör olmuştur. İnsanlığın ilk çağlarından itiba-
ren değişik metotlarla elde edilip günlük yaşam dahil her alanda kullanılan ve uygarlıkların ilerleyişini sağlayan
madenlerin önemi günümüzde daha iyi anlaşılmış; insanlığın ve uygarlığın devamının madenlere bağlı olduğu
görülmüştür. Ev, araba, televizyon, telefon, tekstil, yakıt, mobilya, uçak, silah vb. gibi aklımıza gelen her şey bir
Şekil 1:
ABD, AB Ülkeleri ile Türkiye’deki Kişi Başına Hesaplanan Maden Tüketim Miktarları
Kaynak:
TBMM Araştırma Komisyonu Raporu, Mayıs 2010, s. 228.