227 / 514
Burcu GEDİZ ORAL, Tuğba ARPAZLI FAZLILAR
n
216
KÖSİ, kamu kesiminin finansman ihtiyacı temelinde finansman kaynaklarının çeşitlendirilmesi, kamu borçları-
nın azaltılması, sermaye harcamalarının artırılması, işlem maliyetlerinin azaltılması, hizmet maliyetlerinin düşü-
rülmesi, yatırım ve hizmetlerde tasarruf sağlanması, kamu ile özel kesim arasında dengeli bir risk dağılımının ger-
çekleştirilmesi, bütçe dengesinin sağlanması ve alternatif yönetim stratejilerinin geliştirilmesi gibi bir dizi gerekçe
üzerinden gerek hükümetler gerekse yerli ve uluslararası sermaye kesimleri, uluslararası finans kuruluşları ve AB
tarafından savunulmakta ve teşvik edilmektedir (Güzelsarı, 2009: 48).
- Mali Alan Yaratma:
KÖSİ’lere yönelmenin ana gerekçelerinden birisi, kaynak sıkıntısı çeken hükümetlerin
yeni mali operasyonlar için ek olanak yaratma arayışıdır. Eğer bu başarılabilirse mevcut mali durumun sürdü-
rülebilirliğine zarar vermeksizin daha fazla kamu hizmeti görmek mümkün olabilecektir. Mali alan yaratma
düşüncesi önemli hükümet harcamalarına yönelik ek kaynak oluşturulması anlamına gelmektedir. Hüküme-
tin böyle mali alan yaratmasının çeşitli yolları vardır: İlk olarak, vergisel önlemlerle veya vergi yönetiminin
güçlendirilmesiyle ek gelirler sağlanabilir. İkinci olarak, öncelikli olmayan harcamalar daha arzu edilir olan-
lara imkan yaratmak için kısılabilir ya da tamamen kesilebilir. Üçüncü olarak, iç veya dış kaynaklardan borç
kaynak temin edilebilir. Son olarak, hükümet senyoraj gücünü kullanabilir (Şahin-Uysal, 2012: 162).
- Kamu Bütçesine Esneklik Sağlama:
KÖSİ işlemleri kamu sektörü bilançosu dışında bırakılabilir. Böylece
bütçe açıkları daha düşük seviyede görülebilecektir. Bütçe kısıtı içinde olan hükümetlerin harcama yeteneğini
arttırması bakımından KÖSİ’ler cazip hale gelmektedir. Elbette bu avantaj KÖSİ uygulamasının tek nedeni
olmamalıdır (Sarısu, 2009: 175- 176). Kamu idaresi için bir avantaj olan durum aslında KÖSİ’lerin kamu göze-
tim ve denetim mekanizması dışında kalmasına neden olarak bir dezavantaja dönüşebilmektedir.
- Kaynak Dağılımında Etkinlik Sağlama:
Kamu kendi bütçesinden yapması gereken hizmet ve altyapı proje-
lerini özel sektörün finansmanı ile yaptığı için kamunun hizmet ve altyapı projelerine yatıracağı finansmanı
başka alanlarda kullanarak daha fazla hizmet sunması sağlanacaktır. KÖSİ’lerle daha kaliteli ve düşük maliyet-
le sağlanan hizmetler sayesinde, diğer kamu hizmetlerinin finansman olanakları artabileceği, böylece devlet
asli fonksiyonlarını daha verimli sunabileceği yönünde iddialar da mevcuttur (Sarısu, 2008: 200).
- Proje ve Hizmet Verimliliğinde Artış:
Bu modelde, kamu hizmetleri daha kaliteli ve hesaplı şekilde sunu-
labilir. Daha açık bir ifadeyle bu model ile kamu hizmetlerinin sunumunda minimum maliyetle maksimum
etkinliğin ortaya çıkmasının hedeflenmiş olduğunu söylemek mümkündür (Acartürk- Keskin, 2012: 35).
- Kamu Borç Düzeyinin Azaltılması:
Kamu yatırım giderlerinin azalması ve özel sektörle risk paylaşımı sonu-
cunda kamu bütçeleri ve kamu borç düzeyi üzerindeki baskı azalacaktır (Şahin- Uysal, 2008: 36)
- Hizmet Kalitesini Arttırma ve Koruma:
KÖSİ kapsamında verilen hizmetin kalitesi başlangıçta belirlenir.
Özel sektör tarafından taahhüt edilen fiyat, bu standartların devamlı korunmasını temin eder (Sarısu, 2009:
180).
- Kamu Sektörüne Dinamizm Sağlama:
Kamu sektörünün hantal, durağan yapısı, yeniliklere kapalı olması
gibi nedenlerle hizmet sunumunda verimsizliğe ve etkinsizliğe yol açmaktadır. Buna karşın özel sektörün karı
maksimize etmek amaçlı olarak daha yaratıcı olduğu, verimli ve etkin çalıştığı, yenilikçi ve innovatif olduğu,
daha esnek olduğu algısı hakimdir. KÖSİ’ler aracılığıyla özel sektörün bu dinamizmi ve yaratıcılığının kamu
sektörünü de etkileyeceği düşünülmektedir (Şahin-Uysal, 2012: 167).
- Ekonomik Büyümeyi Destekleme:
KÖSİ projeleri uluslararası yatırımcıları çektiği için ülkenin ekonomik
büyüklüğü artmaktadır. Piyasadaki cari işlemler artacak, bu işlemlerden doğacak vergi ile de kamu gelirleri
artacaktır. Kısaca, KÖSİ ülkenin ekonomik gelişiminin en önemli enstrümanlarından biri olabilir.
5. KÖSİ Modelinin Dezavantajları
KÖSİ modelleriyle çözülmesi beklenen temel sorunlar; düşük hizmet kalitesi, etkinsiz yönetim, aşırı kullanım
ve israf, maliyetin altında fiyatlama ve buna bağlı olarak gelişen finansal sorunlar, etkin işlemeyen sübvansiyon
sistemi, yüksek işgücü maliyetleri, düşük işgücü verimliliği, yetersiz regülasyon çerçevesi, çevreye yönelik negatif
dışsallıklar olarak sıralanabilir (Gökdemir, 2007: 14)