225 / 514
Burcu GEDİZ ORAL, Tuğba ARPAZLI FAZLILAR
n
214
alınmış ve kesintisiz sürecek bir kaynak akışını mümkün kılmaktadır. Bu amaçla başta İngiltere, Fransa, Kanada,
ABD olmak üzere tüm dünyada KÖSİ modelleri havalimanları, limanlar, köprüler, kara ve demir yolları, içme
suyu, kanalizasyon ve atık su şebekeleri ve barajların yapımında kullanılmıştır. Ayrıca KÖSİ’ler hastaneler, polik-
linikler, hapishaneler, askeri kışlalar, mahkeme hizmetleri, polis istasyonları, okullar, çevre hizmetleri, iletişim
teknoloji sistemleri, kamu hizmet binaları gibi birçok hizmet alanında yapım ve işletim amacıyla yaygın olarak
kullanılmaktadır (Güzelsarı, 2012: 30).
KÖSİ modellerinin, katılım, karşılıklı kazanma gibi görünürde “olumlu” çağrışımlarıyla özelleştirme politikala-
rını yumuşatma işlevi gördüğü düşünülmektedir. Özellikle AB ülkelerinde KÖSİ, “özelleştirme” ve “sözleşmey-
le hizmet gördürme” terimlerini kullanmaktan kaçınan birçok devlet için önemli bir alternatif haline gelmiştir
(Güzelsarı, 2009: 49).
3. En Yaygın Kullanılan KÖSİ Yöntemleri
Kamu hizmetlerinin sağlanmasında KÖSİ’lere başvurular öncelikle ekonomik sebeplerden kaynaklanmaktadır.
KÖSİ modelinin yönetimi, hizmetlerin finansmanı ve yürütmesi- yönetimi şeklinde ikili bir yapı arz edecektir
(Levrat, 1995: 33). Pratik anlamda KÖSİ’ler, kamu ve özel sektörün ayrı ayrı hareket etmeleri halinde elde edeme-
yecekleri şeyleri elde etmelerine yönelik sözleşmeye dayalı bir işbirliği modelini temsil eder (Gerrard, 2001: 50).
Tablo 1:
KÖSİ Modelinin Yönetimi
Finansman
Yürütme/ Yönetme
Kamu
Özel
Kamu
Giderlerin Kamu Tarafından Karşılanması
(Doğrudan İşletme)
Hizmet Dağıtım ve Tedarik Sözleşmesi
(İhale)
Leasing
Ortaklık Sektörü
Özel
Karma Ekonomi Ortaklığı
İmtiyaz
Kaynak:
Levrat, 1995: 33.
Farklı biçimlerde uygulanabilen KÖSİ modellerinde iki temel yaklaşımdan söz edilebilir. Birincisinde “özel sektör
daha önceden kamu tarafından yapılan, finanse edilen ve sahip olunan kamu mallarını tasarlar, inşa eder ve mül-
kiyetini alır. Özel sektör daha sonra bu malları uzun vade ile yeniden kamuya leasing vb. usuller ile kiralar”. İkinci
yaklaşımda ise “özel sektöre kamu sektörü tarafından, kamu sektörü işletmelerini devralıp işletmesi için bir bütçe
verilmesini içerir”. Ayrıca, bu iki yaklaşım birleştirilerek farklı KÖSİ modelleri de oluşturulabilmektedir (Sarısu,
2009:159).
KÖSİ’lerde temel olarak; hizmet alımı, yönetim, işletme hakkı devri, imtiyaz hakkı devri ve yap-işlet-devret söz-
leşmeleri olmak üzere 5 yöntem kullanılmaktadır.
Tablo 2:
KÖSİ Modelleri
Sözleşme Tipi
Sahiplik
Yönetim ve
İşletme
Sermaye
Yatırımı
Ticari
Risk
Süre
(Yıl)
Hizmet Sözleşmesi
Kamu
Özel/Kamu
Kamu
Kamu
1-2
Yönetim Sözleşmesi
Kamu
Özel
Kamu
Kamu
3-5
Kiralama Sözleşmesi
Kamu
Özel
Kamu
Kamu/Özel
8-15
İmtiyaz Sözleşmesi
Kamu
Özel
Özel
Kamu
25-30
YİD
Kamu/Özel
Özel
Özel
Özel
20-30
Kaynak:
Gökdemir, 2007, 14.