226 / 514
Kamu Hizmetlerinin Piyasalaşması: Kamu Özel Sektör İşbirliği Modelleri ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği Üyeleri Örneği
215
n
Tablo 2’de görüldüğü gibi, KÖSİ uygulamalarının neredeyse hiç sermaye gerektirmeyen kısa vadeli sözleşmeler-
den; sermaye varlığının tasarlanıp inşa edilmesini, çeşitli hizmetlerin sunulmasını, tüm inşaatın ve yürütülen faa-
liyetin finanse edilmesini içerebilen imtiyaz sözleşmelerine; ortak girişimlere ve mülkiyetin kamu ile özel sektör
arasında paylaşıldığı kısmi özelleştirmelere kadar uzanabildiğini söyleyebiliriz (Sarısu, 2009: 139).
Dünya genelinde yaygınlaşmış bir KÖSİ modelinden bahsetmemiz mümkün görünmemektedir. KÖSİ modelleri
bu yöntemlerden bir veya birkaçının birlikte uygulanmasıyla gerçekleşmektedir. Uygulandığı ülkeye göre amaç,
yöntem ve kapsam farklılıkları görülebilmektedir. KÖSİ modelleri arasında farklılaşmayı getiren şey, nihai amaç
değil, yapılacak işin kapsam ve niteliği ile risklerin taraflar arasında nasıl ve ne oranda paylaştırılacağı ve yatırım
ve hizmetlerin bedelinin kimden (kullanıcılardan ya da kamudan) karşılanacağıdır (Uz, 2007: 1167). Ancak yine
de bir takım ortak noktalardan bahsedebiliriz. Bu ortak özellikler; özel finansman, özel amaçlı şirketler ve çoklu
yapı, ikincil piyasa, menkul kıymetleştirme, karmaşıklık, ticari gizlilik ve sınırlı sorumluluk, dış kaynak kullanımı/
taşerona verme, deregülasyon, sınırlı gözetim ve piyasalaştırma vb. unsurlardır (Güzelsarı, 2012: 43).
KÖSİ modelleri incelendiğinde tasarla-yap yönteminden başlayarak imtiyaza kadar aradaki bütün yöntemler,
kamu ve özel sektörün arasındaki ilişki hakkında önemli ipuçları vermektedir. Buna göre tasarla-yap yöntemin-
den tasarla-yap-finanse et-işlet ve hatta imtiyaz yöntemine yaklaşıldıkça özel sektörün yatırım miktarının ve risk
oranına paralel olarak diğer sorumluluklarının arttığı ifade edilmektedir (Altan vd., 2013: 11).
4. KÖSİ Modellerinin Avantajları
KÖSİ modelleri başlangıçta, ülkelerin altyapı yatırımlarının karşılanmasında ihtiyaç duyulan finansmanı sağla-
mak için kullanılırken, günümüzde özel sektörün işletmecilik becerilerinden yararlanılacağı, kamunun ise yatı-
rımların koordinasyonu, genel planlama, denetleme ve politika belirleme gibi alanlarda odaklanmasının sağlana-
cağı bir model olarak görülmektedir (Uz, 2007: 1182).
Şekil 1:
Geliştirilen KÖSİ Modelleri
Kaynak:
Tekin, 2007: 10; Sarısu, 2009: 28; Altan vd., 2013: 12.