454 / 514
Karadeniz Ülkelerinde Enerji Arz Güvenliği
443
n
Tablo 2:
Enerji Arz Güvenliği İndeksleri
İndeks
Bileşenleri
Shannon İndeksi (Jansen vd., 2004)
Enerji çeşitliliği, ithal enerjide arzcı çeşitliliği, politik istikrar,
rezerv/üretim oranı
Arz-Talep İndeksi (Scheepers vd. 2007)
Enerji arz ve talebi, dönüşümü, taşınmasıyla ilgili arz kaynak-
ları, etkinlik, rezerv miktarları, ağ kapasitesi, rafineri ve stok-
lama kapasitesi verileri kullanılır
Ödeme Gönüllülüğü İndeksi (Bollen, 2008)
Petrol arzının toplam enerji arzındaki payı, tüketilen petrolün
ithalat oranı, enerji yoğunluğu
Petrol Kırılganlık İndeksi (Gupta, 2008)
Petrol ithalatı/GSYİH, Petrol tüketimi/GSYİH, kişi başına
GSYİH, Petrolün toplam enerji arzındaki payı, yurtiçi rezerv-
lerin/petrol tüketimi, net petrol bağımlılığı, arz kaynakları
çeşitliliği, petrol arz eden ülkelerdeki politik risk, piyasa akış-
kanlığı
Dışsal Enerji Arz Güvenliği İndeksi (Le Coq
and Paltseva, 2009)
Enerji ithalat çeşitliliği, enerji arz eden ülkelerdeki politik
risk, enerji geçiş yollarındaki risk, arz kesintilerinin ekonomik
etkileri
Enerji Güvenliği İndeksi (Lefevre, 2010)
Fiyat Risk Endeksi: Herfindhal–Hirschman yoğunlaşma in-
deksi, politik istikrar
Miktar Risk Endeksi: Boru hatları yoluyla ithal edilen doğal
gaz ve sözleşmeyle satın alınan petrolün toplam enerji talebin-
deki payı
Uluslararası Enerji Güvenliği Risk İndeksi
(U.S. Chamber of Commerce, 2012)
Enerji arz güvenliğinin 29 farklı yönünü gösteren çok sayıda
veri
Önerilen diğer indeksler ise enerji arz güvenliğini sınırlı biçimde ölçebilmekte ve enerji arz güvenliğinin alt bile-
şenlerini ayrı ayrı analiz etmeye imkan vermemektedir. Bu nedenle bu çalışmada uluslararası enerji güvenliği
indeksi temel alınmıştır. Tablo 3’de ilgili indeksin alt bileşenleri sunulmuştur.
Tablo 3:
Uluslararası Enerji Güvenliği Risk İndeksinin Alt Bileşenleri
Alt Bileşen
Genel Tanımı
Ağırlığı (%)
1. Küresel Enerji
Küresel rezervlerin güvenilirliği ve çeşitliliği ile petrol, doğal gaz ve kö-
mürün arzını ölçer. Güvenilirliğin ve çeşitliliğin daha yüksek olması enerji
güvenliği için daha az risk demektir.
14
2. Enerji İthalatı
Ulusal ekonomilerin petrol, doğal gaz, kömür arzı yoğunluğunu etkisini
ölçer. Yüksek arz güvenilirliği ile çeşitlilik ile ithalat miktarının daha düşük
olması enerji güvenliği riskini azaltır.
17
3. Enerji Harca-
maları
Ulusal ekonomiler için enerji maliyetlerinin büyüklüğünü ve tüketicilerin
fiyat şoklarına maruz kalma riskini ölçer. Daha düşük maliyetler ve fiyat
etkisi, enerji güvenliği için daha düşük risk demektir.
20
4. Fiyat & Piyasa
Değişkenliği
Ulusal ekonomilerin enerji fiyatlarındaki büyük sapmalara karşı duyarlı-
lığını ölçer. Daha düşük değişkenlik enerji güvenliği için daha düşük risk
demektir.
14
5. Enerji Kulla-
nım Yoğunluğu
Enerji kullanımının nüfus ve ekonomik çıktı ile ilişkisini ölçer. Endüstrinin
mal ve hizmet üretmek için kullandığı enerji miktarının daha düşük olması
enerji güvenliği için riskin daha düşük olması demektir.
15