459 / 514
Ertuğrul YILDIRIM, Neslihan KARAKOÇ
n
448
İndeksin ilk bileşeni global yakıtlardaki rezerv ve üretim riskini ölçmektedir. Bu indeks, enerji üreticisi ve ihracat-
çısı ülkelerdeki riskleri hesaba kattığından, tüm ülkeler için ortak alınmıştır. Ülkelerin toplamsal indekslerin fark
yaratmayacağından ülkeler özgü bileşenlere yoğunlaşılmıştır. Bu nedenle ikinci alt kategori olan enerji ithalatı
bileşenine geçilmiştir. Bu alt bileşen içerisinde enerji ithalatından kaynaklanan riskler hesaplanmaktadır.
Enerji ithalat riski, net enerji ithalatının ulusal enerji üretimindeki payı ve enerji ithalatının ülkeler arasında çeşit-
lendirme derecesine bağlı olarak değişmektedir. Grafik 4’e göre, Rusya enerjide net ihracatçı olduğu için böyle
bir riski bulunmamaktadır. Türkiye için toplam ithalat riskinin 1990 sonrası artış trendinde olduğu ve OECD
ortalamasının üzerinde kaldığı görülmektedir. Türkiye’nin petrol ve gaz ithalat riskleri de yine OECD ortalaması-
nın üzerindedir. Ancak gaz ithalat riski azalma eğilimindedir. Türkiye’nin kömür ithalat riski ise dalgalı ve artan
bir değişim göstermektedir. Ukrayna’nın enerji ithalat riski ise çok büyük değişiklikler göstermemekte ve OECD
ortalamasına yakın bulunmaktadır.
Enerji yoğunluğu rasyosu 1000 dolarlık GSYİH üretimi için tüketilen enerji maliyetini göstermektedir. Bu oran
enerji fiyatlarındaki değişime karşı ilgili ülkenin duyarlılığını göstermesi açısından faydalıdır. Aşağıdaki grafik
incelendiğinde Türkiye ve Rusya’nın OECD ortalamasına yakın biçimde enerji fiyatlarındaki değişime karşı
Ukrayna kadar duyarlı olmadığı görülmektedir. Oysa kişi başına düşen enerji tüketimi harcaması grafiği ince-
lendiğinde, her üç ülkenin kişi başına enerji harcamasının OECD ortalamasının altında kaldığı görülmektedir.
Ancak Ukrayna’nın kişi başına enerji tüketimi Rusya ve Türkiye’ye nispeten daha yüksektir. OECD ülkelerinin
çoğu gelişmiş ülkeler olduğundan, kişi başına enerji tüketimi yüksek seviyelerde gerçekleşmektedir. Bu nedenle
kişi başına gelir düzeyi OECD ülke ortalamasının altında yer alan ülkelerde enerji tüketimi de düşük kalmaktadır.
Enerji harcamaları oynaklığına ilişkin grafiğe bakıldığında ise Ukrayna’nın enerji harcamalarının epeyce değiş-
ken olduğu görülmektedir. Fosil yakıt harcamalarının GSYİH’ ya oranı ise yine Ukrayna’da yüksektir. Yani
Ukrayna’nın GSYİH’ sının düşüklüğü, Ukrayna’nın enerji fiyatlarındaki değişime karşı aşırı duyarlı olmasına yol
açmaktadır.
Grafik 5:
Ülkelere Göre Enerji Harcamaları ve Yoğunluğu