368 / 514
Osmanlı Devleti’nde Uluslararası Bir Fuar: Uzuncaabad-I Hasköy Panayırı’nın 1769 İle 1816 Yıllarına Ait Gümrük Gelirleri
357
n
tahsil edilen gelir ise 29.610 akçedir ve yekun içerisindeki oranı %20’dir. Bu rakamlara bakıldığında 1769 yılında
tüccarlar içerisinde zımmi tüccarların ağırlığı dikkat çekmektedir.
1818 yılında panayıra katılan tüccarların dini kimliklerine bakıldığında zımmi tüccarlar 425.232 akçe ile %40,
Müslüman tüccarlar 363.576 akçe ile %34, Yahudi tüccarlar ise 267.372 akçe ile %25 oranında gümrük gelirleri
içerisinde paya sahiptirler.
Her iki yılı karşılaştırdığımızda ise 1818 yılında zımni tüccarların oranında bir azalma meydana gelirken, Müs-
lüman tüccarların oranında ise %100’den fazla bir artış olmuştur. Yahudi tüccarların oranı ise 1818 yılında, 1769
yılına göre artış göstermiş, fakat ikinci sıradan üçüncü sıraya gerilemiştir.
Panayıra gelen mal çeşitlerine baktığımızda tekstil ve deri malları başı çekmektedir. Tekstil alanında aba, çuka,
ipek, çorap, havlu, fes, ihram, eldiven, kirpas, basma, kilim, çitari, yağlık, kadife, dülbend, peştamal vb. mallar
panayıra gelmiştir. Tekstil ürünleri içerisinde ise aba ürünleri diğerlerine oranla daha fazladır. Bu durumun en
önemli sebebi ise Hasköy’ün bağlı olduğu Filibe’nin (Plovdiv) abacılık üzerinde uzmanlaşmasından kaynaklan-
maktadır (Todorov, 1967:2).
Deri ürünleri olarak; kürk, kuzu, koyun, kurt, kedi, çakal, sincap, cilkafa, sansar, sahtiyan, nafe, samur vb. mallar
panayıra getirilmiştir.
Panayıra tekstil ve deri ürünleri haricinde, madeni eşyalar, baharat, orman ürünleri, barut gibi kimyevi mallar,
balmumu, çeşitli yağlar vb. birçok mala panayırda rastlanılmaktadır.
1818 yılında kurulan panayırda dikkat çeken bir ayrıntı ise yabancı malların çoğalmasıdır. 1769 yılında sadece
sekiz parça Beç (Avusturya) malı panayıra gelmişken, 1818 panayırında 1769 tarihinde gelen Beç mallarının çok
çok üstünde gelmesi, İngiliz ve Moskova mallarına rastlanılması ise panayırın sanayi devrimi sonrasında Avrupa
mallarının rekabetine sahne olduğu ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte balkanların Avrupa ticaretine eklem-
lendiğini göstermektedir. İlerleyen yıllarda bu rekabet daha da artmış, 1845 yılındaki panayırda 500.000 Florilik
Avusturya, 500.000 Florilik Saksonya ve 200.000 Florilik İngiliz malları panayıra getirilmiştir (Paskelava, 1967:76).
Panayıra gelen mallar içerisinde dikkat çeken bir mal çeşidi ise ayarları bozuk olan gümüşlerin gelmesidir. Ayarı
bozuk madeni paralar darphane için önemli bir hammadde kaynağı idi. Bunun için darphane tarafından tayin
edilen sarraf veya mubayaacı tarafından panayır gelen yerli ve yabancı her çeşit madeni para rayici hesabı üzerin-
den alınıyordu (Şen, 1996:107). 1818 yılında kurulan panayıra 1180 adet ayarı bozuk gümüş para gelmiştir. 1769
yılında ise panayıra herhangi bir madeni para gelmemiştir.
4. Sonuç
Balkanlar
18.yy’ın ikinci yarısından itibaren ticarette ivme kazanan bölgelerdendir. Bunun en önemli nedeni ise
Avrupa ile Anadolu’yu birleştiren bir kavşak olmasıdır. Anadolu, balkan ve Avrupa tüccarları balkanlarda kuru-
lan uluslararası panayırlarda buluşmaktaydılar. Bu buluşmada mahalli üretimler uluslararası piyasaya sunulduğu
gibi, uluslararası piyasadan da mallar tüccarlar vasıtasıyla iç kesimlere dağılmaktaydı. Örneğin, Almanya’da kuru-
lan Leipzig panayırından alınan malların 1818 yılındaki panayıra getirildiği görülmektedir.
1769 panayırında yabancı mal olarak
Hurdevat-ı Beç
malına rastlarken, 1818 panayırında İngiliz, Rus (Moskova)
ve çok sayıda Beç malına rastlanılmaktadır. Bu durum ise vergi, panayıra gelen mal çeşit ve hacminin artması ile
birlikte 19 yüzyılın başlarında Balkanların Avrupa devletlerinin rekabetlerine sahne olduğu ve kapitalist sisteme
entegre olduğu görülmektedir.
Kaynakça
Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Bab-ı Defteri Başmuhasebe İstanbul Gümrük Emini Kalemi Defterleri 17187, 3925 (BOA D.BŞM.İGE.d.17187)
Kamil Kepeci 829 (BOA KK.d.829)
Balcı, E. (2008). Osmanlı panayırları için bir envanter denemesi.
Türk Dünyası Araştırmaları,
174, Haziran.
Güçer, L. (1987). XVI-XVIII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nun Ticaret Politikası.
Türk İktisat Tarihi Yıllığı
, 1, 1-128.