1.Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

354

1. Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

1. Giriş

İnsanoğlunun yeryüzünde varlığından bugüne ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kendisinde olan ile olmayanı

takas/alım-satım faaliyeti bulunmaktadır. Zaman içerisinde yerleşik hayata geçiş ve üretimdeki artış bu faaliyete

ivme kazandırmıştır. Küçük ölçekli mal değişiminin olduğu mahallerden, üretimdeki artışlar ve yeni üretimler-

le birlikte nakliye vasıtalarının gelişmesiyle mal değişimi uluslararası bir boyuta ulaşarak, transit ticaret önem

kazanmıştır. Bu ticaret ise bir mekân dâhilinde gerçekleşmekteydi. Çarşılardaki dükkânlarda gerçekleşebildiği

gibi, mahallin ihtiyacını karşılayan pazarlar ile uluslararası mahiyete sahip panayırlar organize edilmekteydi.

Mahalli ihtiyaçları karşılamak amacıyla kurulan ve Pazar olarak adlandırılan ticaret alanları haftanın muayyen

günlerinde kurulmaktadır. Bu pazarlar vasıtasıyla şehirlerin ve kasabaların ihtiyaçları karşılanmaktaydı. Yılda bir

veya birkaç defa kurulan, yerli ve yabancı tüccarın katıldığı, 1 haftadan 1.5 aya kadar açık olan ve geniş bir bölge-

nin ihtiyaçlarının karşılanmasını hedef alan perakende ticareti yanında toptan ticaretin de konu edinildiği ticaret

alanları ise panayırlardır (Güçer, 1987:41-45; Şen, 1996: 9).

Anadolu’nun coğrafi konumuna bakıldığında da yüzyıllar boyunca doğu ile batı arasındaki transit ticarete ev

sahipliği yaptığı görülmektedir. Bizans döneminde Trabzon’da bir panayır gerçekleşmekteydi. Aynı şekilde Sel-

çuklular döneminde de Yabanlu (Sümer, 1985:11) ve Sivas’da pazarlar kurulmaktaydı (Şen, 1996:8-9).

Özet

Panayırlar, Osmanlı Devleti’nde yerli ve yabancı tüccarların buluştuğu ve günümüzde fuar olarak adlandırılan ticaret mer-

kezleriydi. Buralarda perakende olduğu gibi, daha çok toptan ticaret yapılmaktaydı. Panayırlar ekseriyetle Rumeli bölgesinde

kurulmakta ve içlerinden bazıları uluslararası nitelik taşımaktaydı. Bu panayırlardan birisi de bugün Bulgaristan sınırları içe-

risinde yer alan ve Kapıkule Sınır Kapısı’na 80 km. uzaklıktaki Uzuncaabad-ı Hasköy panayırıydı. Her yıl nisan ayı boyunca

faaliyet gösteren Uzuncaabad-ı Hasköy panayırına dünyanın dört bir tarafından tüccarla birlikte her çeşit mal ve eşya gel-

mekteydi. Devlet açısından ise panayırlar birkaç açıdan önem arzetmekteydi. Bunların başlıcaları, üretilen mal ve hizmetlerin

pazarlanması, ülke içerisinde mal arzının sağlanması ve panayıra gelen mallardan gümrük vergisi alınarak devlet gelirlerinin

artırılması şeklinde sıralanabilir. Bildiride Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden temin edilen veriler neticesinde 1769 ve 1818 yılla-

rında Uzuncaabad-ı Hasköy panayırında Osmanlı Devleti’nin gümrük gelirleri incelenecektir. Devletin aldığı gümrük gelirleri;

panayıra gelen malların çeşidini, müslim ve gayrimüslim tüccar taifelerini bize vermektedir. Aynı şekilde 1769 yılından 1818

yılına gelindiğinde yaklaşık olarak 50 yıllık bir süre sonrasında panayıra gelen malları, tüccarları ve gümrük vergilerini karşılaş-

tırabilme imkânı da elde edilerek panayır, bölge ve ticaret hakkında genel bir değerlendirmede bulunulacaktır.

Yrd. Doç. Dr. Kadir ARSLANBOĞA

Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çanakkale, Türkiye,

Osmanlı Devleti’nde Uluslararası Bir Fuar:

Uzuncaabad-ı Hasköy Panayırı’nın 1769 ile 1816

Yıllarına Ait Gümrük Gelirleri

An International Fair in Ottoman Empire: The Customs

Revenue of Uzuncaabad-ı Hasköy Fair Between 1769-1816