151 / 514
Muhlis BAĞDİGEN, Seda YILMAZ
n
140
Eylem Planlarında hedefler ve öncelikler belirtilmektedir. Eylem Planları dâhilinde, ülkelerle iki taraflı veya çok
taraflı serbest ticaret anlaşmaları da imzalanmaktadır (Sönmez, 2010:119).
Eylem Planları ve mevcut Ortaklık ve İşbirliği Anlaşmaları veya Ortaklık Anlaşmaları doğrultusunda yaşanan
ilerlemeler değerlendirilerek gerekli görülmesi halinde Eylem Planlarında değişikliğe gidilebilecektir. Ayrıca AB
ve komşu ülkeler arasındaki ikili ilişkilerin seyrine göre Avrupa Komşuluk Anlaşmaları şeklinde yeni bir oluşum
da ortaya çıkabilecektir (TÜSİAD, 2007:226).
Eylem Planları, ülkelerin kendi bünyelerinde gerçekleştirmesi beklenen reformları düzenlemektedir, ancak ülke-
lere reformları gerçekleştirmeleri konusunda yasal zorunluluk sunmamaktadır (Özgün, 2013).
Reformların gerçekleştirilmesinde yasal zorunluluk ortaya konmasa da komşu ülkelerin farklılıkları dikkate alı-
narak esnek olarak hazırlanmış Eylem Planları, ülkelerin söz konusu politika araçlarına olumlu yaklaşması sonu-
cunu ortaya çıkarmaktadır. AKP ile sadece AB ile değil, ülkelerin kendi aralarında oluşturacakları bölgesel işbir-
liğinin geliştirilmesi istendiğinden Eylem Planları ile bu yöndeki çabalara da destek verilmesi öngörülmektedir
(Samur, 2009:23).
AKP kapsamındaki ülkeleri yapacakları reformlar karşılığında mali yardımlarla destekleyen AB, daha önceki
dönemlerde kullandığı yardım araçlarını (MEDA, TACIS gibi) AKP’nin finansmanına yönelik olarak 1 Ocak
2007’de tek bir çatı altında birleştirerek “Avrupa Komşuluk ve Ortaklık Aracı”nı (AKOA) oluşturmuştur (Ekono-
mi Bakanlığı, 2014a). 2007-2013 dönemini kapsayan yaklaşık 12 milyar Avro bütçeli AKOA’nın; önceki dönem-
lerde kullanılan TACIS ve MEDA finansman araçlarının 2000-2006 dönemi toplam bütçeleri ile kıyaslandığında,
yaklaşık %32 oranında daha fazla finansman sağladığı görülmektedir (Tablo 1).
Tablo 1:
Bütçelerine Göre Finansman Araçları
Finansman Araçları
Toplam Bütçe (milyar €)
TACIS (2000-2006)
3.138
MEDA (2000-2006)
5.350
AKOA (2007-2013)
11.181
Kaynak:
European Union, 2014a; Euopean Union, 2014b; European Parliament, 2014
Tablo 2’de ise AKOA aracılığıyla AB tarafından aktarılan kaynak yıllar itibariyle verilmektedir (Tablo 2). AKP’nin
finansmanı için AKOA aracılığıyla, komşu ülkelere 2007-2013 döneminde ortalama yıllık 1.6 milyar € kaynak
aktarılmıştır.
Tablo 2:
Yıllara Göre AKOA Aracılığıyla Aktarılan Kaynak Miktarı (milyar €)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Toplam
1.379,6 1.417,6 1.481,6 1.544,0 1.638,0 1.798,5 1.921,7
11,181.00
Kaynak:
European Commission, 2014a
AKOA ile AKP’nin finansmanının sağlanmasının yanı sıra, söz konusu ülkelerin kademeli olarak AB iç pazarına
katılımını sağlayacak önlemlerin desteklenmesi de amaçlanmaktır (TÜSİAD, 2007:234).
Avrupa Parlamentosu tarafından 12 Aralık 2013’te alınan kararla AKOA’nın yerini “Avrupa Komşuluk Aracı”
(AKA) almıştır. 2014 yılından itibaren AKP’nin finansmanını sağlayacak yeni AKA’nın 2014-2020 dönemi büt-
çesi 15.4 milyar € olarak belirlenmiştir. AKA aracılığıyla, AKOA’ya oranla yaklaşık %38 daha fazla finansman
sağlanması öngörülmüştür (EEAS, 2014a).
AB’nin AKP ile gerçekleştirmek istediği amaçlar arasında ticaretin serbestleşmesi ve bölgesel entegrasyonun sağ-
lanması da yer almaktadır. Bu kapsamda, Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) prensipleriyle uyumlu olarak daha