150 / 514
Avrupa Komşuluk Politikası Bağlamında Avrupa Birliği’nin Karadeniz’e Kıyı Ülkelere Yönelik Mali Politikaları
139
n
ması, enerjinin ulaşım yolları anlamında Karadeniz’in önemini artırmaktadır. Aynı zamanda, AB tarafından ithal
edilen enerjinin Ukrayna üzerinden taşınması ve Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan/yaşanabilecek sorunların
enerji arz güvenliğini etkileyebilecek olması AB’nin Bölgeyi kontrol altına almak istemesi sonucunu doğurmuştur
(Tüysüz, 2014:80-81).
Bölgede istikrar ve güvenlik konusunda yaşanacak sorunlar, Karadeniz’e komşu haline gelen AB’yi doğrudan
etkileyeceğinden AB, Bölge ile daha yakından ilgilenmeye başlamıştır. Bölgede yer alan devletlerin çoğunluğu da
ya AB’ye üye olmak ya da AB ile yakın ilişkiler kurmak istemektedir (Efe, 2012:3). Karadeniz Bölgesi’nde yer alan
ülkelerden Bulgaristan ve Romanya’nın 2007’de AB’ye katılımı ile de AB, Karadeniz’e komşu haline gelmiştir
(Demirağ, 2014:76).
Bölgedeki genişleme politikasını sınırlı tutan AB, Ukrayna ve Gürcistan’a yakın gelecekte üyelik vermeyi düşün-
memektedir. Aynı şekilde Rusya’nın da AB’ye üye olması söz konusu olmayıp, yalnızca Türkiye’nin, aday ülkeliği
mevcuttur. Görüldüğü gibi AB, Bölge üzerinde genişleme yoluyla değil, AKP kapsamına Karadeniz’i de alarak
komşuluk politikası ile etki sağlamayı öngörmektedir. Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerden yalnızca Ukrayna ve
Gürcistan, AKP kapsamına alınmıştır (Ekonomi Bakanlığı, 2014a).
AKP kapsamında olmayan Rusya ile ilişkilerin Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması kapsamında geliştirilmesine karar
verilmiştir. Söz konusu ilişkiler, AKP kapsamında olan diğer ülkelerle olduğu gibi Avrupa Komşuluk ve Ortaklık
Aracı ile desteklenmektedir (Ohtamış, 2008:66, TÜSİAD, 2007:227).
AB, Bölgeye yönelik olarak AKP devamında Karadeniz Sinerjisi
3
ve Sınır Ötesi İşbirliği Programı’nı
4
geliştirmiştir.
Söz konusu politikalar ile Bölgede yer alan ülkelere siyasi ve ekonomik anlamda destek sağlanması ve Bölgede
işbirliği oluşturulması öngörülmüştür (Aydın Yılmaz, 2013:7).
4. Avrupa Komşuluk Politikası Çerçevesinde AB’nin Karadeniz’e Kıyı Ülkelere Yönelik Mali Politikaları
4.1. Eylem Planları ve AKP Kapsamındaki Ülkelere Yönelik Mali Hedefler
AKP ile, söz konusu politika kapsamına alınan ülkeler ile ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve söz konusu ülkelerin iç
pazara dâhil edilmesi, yatırımların artırılması ve korunması, ülkelere teknik ve mali yardımlar sağlanması yoluyla
kaynak yaratılması hedeflenmektedir (European Commission, 2003).
AKP kapsamındaki her komşu ülke ile kendi özgün yapıları göz önüne alınarak ikili Eylem Planları oluşturulmak-
tadır. Eylem Planları’nın temel unsurları; ortak değerlerin güçlendirilmesi, taraflar arasında etkin bir siyasi diya-
log sağlanması, ekonomik ve sosyal kalkınmanın sağlanması, ticaretin serbestleştirilmesi ve komşu ülkelerin AB iç
pazarına dâhil edilmesi, enerji ortaklığının geliştirilmesi ve AB ve komşu ülkeler arasında etkili ulaşım sistemleri
kurulmasıdır (Ekonomi Bakanlığı, 2014a).
Bu bağlamda, AKP kapsamındaki ülkelerin yapısal farklılıkları göz önüne alınarak, ülkelerin ihtiyaçları doğrul-
tusunda projeler oluşturulmaktadır. Ortak çıkarlar doğrultusunda işbirliği gerçekleştirilerek özgürlük ve demok-
rasinin yayılması, komşu ülkelerin refah düzeylerinin artırılması, ekonomik entegrasyonun gerçekleştirilmesi ve
istikrar ve güvenliğin sağlanması hedeflenmektedir. AB, AKP ile geleneksel dış politikalarından farklı olarak, ülke-
lerin kalkınmasına fayda sağlayacak ve ekonomik bütünleşmeyi sağlayacak reform süreçlerine daha fazla destek
sağlamayı öngörmüştür. Mali ve teknik yardımlarla desteklenen ülkelerin bu doğrultuda Avrupa pazarında daha
çok yer almaları sağlanacaktır (Ekonomi Bakanlığı, 2014a).
3 Avrupa Komşuluk Politikası’nın tamamlayıcısı olan ve Bölgede yer alan ülkelerin birbirleriyle olan ilişkilerinin geliştirilmesini desteklemeyi
amaçlayan “Karadeniz Sinerjisi”; Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Kırgızistan, Moldova, Ukrayna ve Rusya’yı kapsamaktadır. Ermenis-
tan, Azerbaycan, Moldova ve Yunanistan’ın Karadeniz’e kıyısı olmasa da, Bölgeye olan yakınlıkları sebebiyle Sinerji kapsamına alınmıştır
(European Commission, 2008).
4 “ENPI Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı”, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki mali işbirliği sürecinde Avrupa Birliği Ba-
kanlığının Ulusal Otorite görevini yürüttüğü sınır ötesi işbirliği programlarından biridir. Bu çok taraflı işbirliği programında Türkiye’nin
yanı sıra Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Ukrayna ve Yunanistan olmak üzere 7 katılımcı ülke daha yer almaktadır.
Söz konusu Programa Avrupa Birliği bütçesinden sağlanan yardım Türkiye için IPA (Katılım Öncesi Yardım Aracı) fonlarıyla temin edilir-
ken, diğer 7 ülke için ENPI (Avrupa Komşuluk Politikası Aracı) tahsisatı aracılığıyla aktarılmaktadır (Avrupa Birliği Bakanlığı, 2012).