144 / 514
Karadeniz ve Balkan Ülkelerinde Mali Sürdürülebilirliğin Analizi
133
n
Ülkelerin kamu borç yükü be bütçe dengesi değerlendirirken Faiz Dışı Denge’ye bakmak faydalı olacaktır. Faiz
Dışı Denge, bütçe gelirlerinden, faiz dışı giderlerin çıkarılmasıyla hesaplanır. Faiz dışı fazla veren bir ülke, toplam
borcunu eritmekte olduğunu göstermektedir.
Bu açıdan Grafik 3’e bakıldığında iki grup ülke dikkat çekmektedir. İlk grup ülkeler, küresel kriz yıllarında azal-
makla birlikte, önemli oranda ve daha açık ifadeyle ortalama olarak da faiz dışı fazla veren ülkelerdir. Bu ülkelerde
faiz dışı fazla/GSYİH oranı ortalama olarak sırasıyla Rusya (%3,6), Türkiye (%2,1) ve Bulgaristan (%1,1) olarak
gerçekleşmiştir. Bu ülkeler hem bütçe açıklarını hem de kamu borçlarını azaltan başlıca ülkelerdir.
Diğer taraftan faiz dışı fazla veremeyen ülkeler dikkat çekmektedir. Bu ülkelerde faiz dışı fazla/GSYİH oranı eksi
ve sırasıyla Romanya (%-2,3), Hırvatistan (%1,9), Ukrayna (%1,8) ve Slovenya (%1,8) olarak gerçekleşmiştir. Bu
ülkelere 2009 yılındaki %10,5 ve ortalama olarak %1,7 açık veren Yunanistan eklenmelidir. Çalışma kapsamındaki
tüm ülkelerde küresel krizin etkilerinin daha belirgin olduğu 2009 ve 2010 yıllarında faiz dışı fazladan ziyade faiz
dışı açık gerçekleşmiştir. Dolaysıyla küresel finansal kriz ülkelerin mali sürdürülebilirliklerini zorlaştırmıştır.
4. Sonuç
Son yıllarda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bütçe açıkları ve kamu borçlarında çok hızlı yükselmeler mey-
dana gelmektedir. Sürdürülemez bütçe açıklarının yol açtığı borç yükleri ülke ekonomilerinde mali disiplinin
gündeme gelmesini sağlamıştır. Soğuk savaşın sona ermesi ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasını izleyen yıllarda Bal-
kan ve Karadeniz ülkeleri hızlı ve köklü değişim sürecine girmiştir. Bu süreçte eski merkezi planlı ülkeler eko-
nomi, siyaset ve kültür gibi değişik toplumsal boyutlarda dönüşüm süreci yaşamaya başlamışlardır. Bu ülkelerde
1990’ların başlarına göre koşullar ve ortam büyük ölçüde değişmiştir. 2008 yılında gelişmiş ülkelerin mali piyasa-
larında başlayan ve kısa zamanda tüm dünya ekonomilerini derinden etkileyen küresel kriz neticesinde Karadeniz
ve Balkan ülkeleri de daralma sürecine girmiştir. Bu ülkelerin kamu maliyesinde görülen bozulma ve artan borç
oranları pek çok ülkede krizin karakteristik özellikleri olmuştur.
Bu ülkelerde bütçe açığının sürdürülebilirliği açısından en iyi durumda olan ülke Bulgaristan’dır. Bulgaristan’ı
Moldava ve Gürcistan takip etmektedir. Bütçe açığının sürdürülebilirliğinin en kötü olduğu ülke ise 15 yılın tama-
Grafik 3:
Karadeniz ve Balkan Ülkelerinde Faiz Dışı Denge/GSYİH’nın Gelişimi Gelişimi, %
Kaynak:
International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, April 2014