160 / 514
Türkiye’nin Komşu ve Çevre Ülkelerle Dış Ticaret Stratejisi Çerçevesinde Karadeniz ve Balkan Ülkeleri İle Dış Ticaret Performansı
149
n
Komşu ve Çevre Ülkeler Stratejisi’ndeki “komşu-ön hat ülkeler” ifadesi ile kast edilen Türkiye ile sınırları olan
ülkelerdir. Yani Türkiye ile arasında geçiş zorluğu olmayan ve başka bir ülke üzerinden geçmeksizin doğrudan
kara ve/veya yakın deniz bağlantısı vasıtasıyla Türkiye ile ortak sınıra sahip ülkelerdir. Diğer yandan “çevre ülke-
ler” ifadesi ile kastedilen ise Türkiye ile ortak bir sınıra sahip olmamakla birlikte Türkiye ile yakın tarihi, kültürel
ve coğrafi bağları olan ve belirli bir nüfusa ve ekonomik potansiyele sahip olan ülkelerdir.
Tablo 1:
Komşu ve Çevre Ülkeler Stratejisi” Kapsamındaki Ülkeler
Afganistan
Cezayir
İran
Libya
Romanya
Tunus
Arnavutluk
Cibuti
İsrail
Lübnan
Rusya
Türkmenistan
Azerbaycan
Eritre
Karadağ
Macaristan
Sırbistan
Ukrayna
BAE
Etiyopya
Katar
Makedonya
Slovenya
Umman
Bahreyn
Fas
Kazakistan
Mısır
Somali
Ürdün
Bangladeş
Filistin
Kırgızistan
Moğolistan
Sudan
Yemen
Belarus
Gürcistan
Kosova
Moldova
Suriye
Yunanistan
Bosna-Hersek Hırvatistan
Kuveyt
Özbekistan
S. Arabistan
Bulgaristan
Irak
KKTC
Pakistan
Tacikistan
Not:
Sırbistan-Karadağ strateji ilk belirlendiğinde tek bir ülke olduğundan, her ne kadar bu iki ülke ayrılmış olsa da çalışmanın
bütünlüğü adına ilerleyen yıllar içinde tek bir ülke gibi ele alınmıştır.
Uygulamaya başlandıktan üç yıl sonra yani 2003 yılında genişletilen “Komşu ve Çevre Ülkeler ile Ticaretin Geliş-
tirilmesi Stratejisi” kapsamına nihai olarak 52 ülke dâhil olmuştur. Genişletilmiş nihai şekline göre strateji kap-
samında yer alan ülkeler Balkanlar’dan Karadeniz’e, Kafkaslar’dan Ortadoğu’ya ve Güneydoğu Avrupa’dan Orta
Asya’ya kadar geniş bir bölgeye yayılmaktadır. Strateji kapsamına dâhil olan ülkeler Tablo-1’de yer almaktadır.
2.2. Strateji’nin Öncelikli Hedefleri
Komşu ve Çevre Ülkeler ile Ticaretin Geliştirilmesi Stratejisi’nin öncelikli hedefleri şöyle sıralanabilir (Kılıçkaya,
2007:15-21; Tekin, 2005:39-40):
• Bölge ülkeleriyle mal, hizmet ve sermaye akışının serbestleştirilmesini öngören anlaşmaların imzalanması,
• Ulaştırma ve gümrük başta olmak üzere bölgedeki ekonomik altyapıların uyumlaştırılması,
• Bölgesel düzeyde ekonomik mevzuatların uyumlaştırılması,
• Pazara giriş ve tanıtım programları ile ihracatın desteklenmesi,
• Bölgesel düzeyde lojistik imkânlarının geliştirilmesi,
• Bölgede üretilen petrol ve doğalgazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasını öngören projelerin hayata
geçirilmesi,
• Ülke müteahhitlik firmalarının bölge ülkelerindeki faaliyetlerinin özel programlarla desteklenmesi,
• Türkiye’ye yabancı sermaye akışını hızlandıracak yatırım ikliminin oluşturulması.
Strateji’nin yukarıda sıralanan öncelikli hedefleri dikkate alındığında, temel hedefinin belirli mal gruplarında ve
pazarlarda sıkışmış ülke ihracatına yeni bir ivme kazandırabilme olduğu ifade edilebilir (Tekin, 2005:38).
2.3. Stratejisi Çerçevesinde Yapılan Faaliyetler
Stratejinin uygulamaya konulduğu ilk yıllarda “komşu-ön hat ülkeler” olarak tanımlanan ülkeler arasında yer alan
Irak, İran ve Suriye başta olmak üzere daha çok Ortadoğu ülkeleri ile ekonomik ve ticari ilişkilere ağırlık verilmiş-
tir. Stratejide genişletilmeye gidildiği 2003 yılından itibaren ise Kuzey Afrika ülkeleri, Orta Asya Cumhuriyetleri,
Rusya, Ukrayna ve Balkan ülkelerine ağırlık verilmeye başlanmıştır (DTM, 2009:52-53).