58 / 514
Karadeniz ve Balkan Ülkelerinde Bütçe Süreçlerinde Saydamlık
47
n
IBP, 1997 yılında Bütçe ve Politika Öncelikleri Merkezi olarak kurulmuştur. Söz konusu kuruluş yoksulluğu azalt-
mak ve etkin bir hükümet meydana getirmek amacıyla dünya üzerinde çeşitli sivil toplum örgütleri ile işbirliğinde
bulunarak bütçe analizleri yapmaktadır ve yoksulluk ile savaşmada en önemli araç olarak bütçeleri görmekte-
dir. Kuruluşun amacı toplumdaki fakir ve düşük gelirli kimselerin taleplerini cevaplandıracak devlet bütçelerinin
oluşturulması amacıyla bütçe sistemlerinin saydam ve hesap verilebilir olmasını sağlamaktır (http://international-
budget.org/who-we-are/). Genel olarak kuruluş vatandaşların hükümet bütçelerini değerlendirebilecekleri bilgiye
ulaştırma amacını taşımaktadır.
IBP 2006 yılından itibaren dünya genelinde yaklaşık 100 ülkeye ilişkin 2 yılda bir olmak üzere Açık Bütçe Endeksi
(Open Budget Index-OBI) yayınlamaktadır. Söz konusu endeks, bütçe süreçlerinin çeşitli aşamalarında hükümet
tarafından kamuoyuna duyurulması gereken çeşitli bütçe dokümanlarının kapsamı ve ulaşılabilirliğine ilişkin so-
rulara verilen yanıtların basit ortalaması ile hesaplanmaktadır. Söz konusu dokümanlara ilişkin bilgi Tablo 2’de
sunulmaktadır.
OBI değeri 0-100 arasında yer almakta olup, 100’e doğru gidildikçe daha saydam bir yapı ortaya çıkmaktadır.
Endeks değerlerine göre ülkeler; 0-20 puan arasında
sınırlı veya bilgi yok
, 21-40 arasında
az bilgiye sahip
, 41-60
arasında
biraz bilgiye sahip
, 61-80 arasında önemli derecede bilgiye sahip ve 81-100 arasında
yoğun bilgiye sahip
şeklinde nitelendirilmektedir.
4. Karadeniz ve Balkan Ülkelerinde Bütçe Saydamlığı
Çalışmanın bu kısmında IBP tarafından açık bütçe araştırmasının yapıldığı ve OBI endeksinin yayınlandığı Ka-
radeniz ve Balkan ülkeleri ele alınarak söz konusu ülkelerde bütçe saydamlığının gelişimi değerlendirilecektir. Bu
bağlamda Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Gürcistan, Hırvatistan, Makedonya, Romanya,
Rusya, Sırbistan, Slovenya, Türkiye ve Ukrayna olmak üzere 13 ülke değerlendirilmektedir.
Tablo 2:
Kamuoyuna Duyurulması Gereken Belgeler
Bütçe Süreci
Aşaması
Belge
Açıklama
Hazırlık
Bütçe Öncesi Rapor
Bütçenin hazırlanmasında dikkate alınması gereken varsayımları
içerir.
Yürütmenin Bütçe Teklifi Hükümetin politika önceliklerine ve harcamacı birimler
(bakanlıklar)’in bütçelerine ilişkin detaylı planları içerir.
Onaylama
Onaylanan Bütçe
Yasama tarafından onaylanmış ve hükümete gelir toplama,
harcama yapma yetkisi verilen yasalaşmış bütçelerdir.
Uygulama
Yıl İçi Raporlar
Genelde aylık veya üçer aylık olmak üzere gerçekleşen gelir, gider,
borç bilgilerini içeren raporlardır.
Yarıyıl Raporu
İlk altı aya ilişkin gerçekleşen gelir, gider, borç bilgilerinin
yanında makroekonomik varsayımların tekrar gözden geçirilerek
ikinci altı aya ilişkin beklentilerde güncellemeleri içerir.
Yıl Sonu Raporu
Mali yılsonunda ortaya çıkan kamu hesapları ile birlikte
mali yılbaşında planlanan programların ne düzeyde
gerçekleştirildiğine ilişkin bilgileri içerir.
Vatandaş Bütçesi
Bütçe uygulamalarına ilişkin teknik olmayan halkın anlayacağı
nitelikte bilgileri içerir.
Denetim Denetim Raporu Hükümetin mali performansına ilişkin denetim kuruluşlarınca
yapılan denetim sonuçlarının yer aldığı raporlardır.
Kaynak:
(IBP, 2012:14)