55 / 514
Muhlis BAĞDİGEN, Mehmet AVCI
n
44
Temsili demokrasilerde devletin temel toplumsal amacı kamu yararına mal ve hizmet üretiminde bulunmaktır.
Bir başka ifade ile vatandaşlar kamu politikası üretme noktasında politikacılara yetki tanımaktadır. Fakat devlet
aktörleri aldıkları bu yetkiyi kamu yararına değil özel çıkarlar için kullanabilirler. Bunu engellemek için saydamlık
ve hesap verme sorumluluğunun sağlanması gerekmektedir (Atiyas ve Sayın, 2000: 27).
Siyasal süreçte yer alan seçmen, politikacı ve bürokratlar arasında bilgi düzeyleri simetrik değildir. Seçmenin
politikacıları politikacıların da bürokratları izleyebilmesi durumunda doğru tercihler yapılacaktır. Söz konusu
unsurlar arasındaki simetrik bilgi düzeyinin sağlanması ancak saydamlığın tesis edilmesiyle mümkün olacaktır.
Mali saydamlık 1990’ların başlarından itibaren gerek ulusal gerek uluslararası düzeyde mali politikalarla ilgisi
bulunan hükümetler, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası kuruluşlar arasında yoğun bir ilgi kazanmıştır (Phi-
lipps ve Steawart, 2008:1). Mali saydamlığın gelişmesine katkı sağlayan dört unsur bulunmaktadır (Khagram vd.,
2013:3). Birincisi dikta rejimlerini sonlandıran ve politik rekabeti meydana getiren ve yasalara önem veren bir
politik dönüşümdür. İkincisi hükümetlerin hazineyi kontrol altına almasına, mali disiplini ve bağımsız denetimi
sağlamaya yönelik adımlar atmasına neden olan iktisadi ve mali krizlerdir. Üçüncüsü mali bilgilerin ulaşılabi-
lirliğine yönelik güçlü reformların ortaya çıkmasına neden olan yolsuzluk vakalarıdır. Dördüncüsü ise küresel
nitelikte mali saydamlık kurallarının ülkeler düzeyindeki reformlarda yer almasına yönelik dışsal etkilerdir.
2. Mali Saydamlığın Önemi
Özellikle son yıllarda kamu kesiminde kaynakların kullanımı noktasında etkinlik, verimlilik kriterlerinin ön plana
çıkması ile günümüz kamu yönetimi anlayışı mali saydamlığın önemli bir kurumsal faktör olmasını sağlamıştır ve
buna ulaşmak için çeşitli reformlar çeşitli ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda başta ABD olmak
üzere birçok ülke bilginin saydamlığı, serbestliği üzerine çeşitli yasal düzenlemeleri gerçekleştirmiştir. Aslında kü-
reselleşme saydamlık mevzuatının düzenlenmesinde önemli bir nedendir (Albalate del Sol, 2013). Küreselleşme
ve serbestleşme çalışmalarının da etkisiyle kamu yönetimi anlayışında bir dönüşüm yaşanmış olup, yönetimden
yönetişime geçilmiş ve iyi yönetişim ilkeleri olarak da bilinen mali saydamlık, hesap verme sorumluluğu, katı-
lımcılık ilkelerinin uygulanmasına yönelik çabalar ortaya çıkmıştır. İyi yönetişim, makro ekonomik istikrarın
ve büyümenin sağlanmasında ve sürdürülmesinde üzerinde fikir birliğinin sağlandığı önemli bir faktör iken iyi
yönetişimin temel unsuru da mali saydamlık olarak değerlendirilebilir (Kaufmann, 2002).
Demokrasilerde vatandaşlar ve hükümet arasında asil vekil ilişkisi bulunmaktadır ve asimetrik bilginin varlığı
seçmenlerin kamu faaliyetlerine ilişkin maliyet ve faydayı açıkça görmesini engellemektedir (Brito ve Perrault,
Siyasi Asiller
Yetki Devri
Hesap Verme: Siyasi Sorumluluk
Hesap Verme: Yönetsel Sorumluluk
Siyasi Vekiller &
Yönetsel Asiller
Yetki Devri
Yönetsel Vekiller
VATANDAŞLAR
POLİTİKACILAR
BÜROKRASİ
Şekil 1:
Temsili Demokrasilerde Asil Vekil İlişkisi
Kaynak:
(Atiyas ve Sayın, 2000: 6)