1.Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

Akif EMİROĞLU

176

Büyük Avrupa nehirleri, Karadeniz Azov’dan Tuna, Dreper ve Don bu denize dökülmektedir, ancak Boğaziçi,

Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı üzerinden Akdeniz ile diğer denizlere ulaşımı zayıftır. Boğaziçi yaklaşık 31

km uzunluğunda dar sığ bir kanal olup, genişliği 0,7 – 3,5 km ve derinliği 39 - 100 m. dir.

Ana nehirler: Rioni, Kodori ve Ingur, Çarok, Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Güney Bug ve Drister de Karadeniz’e

akmaktadır.

Deniz tabanı kıta sahanlığı, kıtasal eğim ve derin deniz depresyonu olarak ayrılabilir. Kıta sahanlığı genişliği 200

km den fazla, derinliği 0-150 metre arasından değişen Karadeniz’in kuzey batısında büyük bir bölgeyi kaplamak-

tadır. Kafkasya ve Anadolu sahilleri yakınlarında kıta sahanlığı dar bir band halindedir (http://blacksea-educati-

Deniz suyunun ince üst tabakası (150 m’e kadar) Karadeniz ekosisteminde ünik biyolojik yaşamı desteklemek-

tedir. Derin ve daha yoğun hidrojen sülfürlü su katmanlarında, binlerce yıldır çürüyen organik maddelerle biri-

kimler olmuştur. Ünik jeomorfolojik yapı ve spesifik hidrokimyasal koşullar nedeniyle protozoa, bakteri ve bazı

çoklu selüler omurgasızlar derin suları işgal etmektedir. Karadeniz’deki biyolojik oluşumlar hakkındaki bilgi çok

sınırlıdır. İki tabaka arasındaki doğal denge kargaşası Karadeniz halkına ve ekosisteme değiştirilemez tahribatı

tetikleyebilir.

4. Deniz Suyunun Özellikleri

4.1. Kimyasal Yapısı

Su molekülü H2O 104º.40’ açıya sahiptir. 3 boyutlu yapısı vardır. Dansitesi 4º C 1g/1cm3 = 1’ dir.

4.2. Isı (temperatür)

Deniz ısı ölçümü, derinliğe göre koruyucu ve koruyucusuz termometre ile yapılmaktadır. Isı 0.01˚ C hassasiyetle

ölçülmektedir. 100 metrede 2 termometre arasındaki fark ~ 1˚C dir. Deniz suyunda temperatür, bulunduğu böl-

geye ve derinliğe bağlıdır. Temperatür 0 – 10 m arası derinlikte yüksektir. 10 – 100 m arasında orta tabakada ısı

durumu vertikal yönde kademeli azalır ve 100 m’nin altında düşüktür.

4.3. pH

Deniz pH’sı 8.1± 0.2 olup bu 8.2 – 8.7 arasında değişmektedir. Okyanusta yüzeyde hafif alkali, derinde 7.6’dır.

Derinlik artması ile pH düşmektedir. 150 – 100 m’ de pH 8, kutuplarda 9.7’dir

(

Güven, K. C; Öztürk, B. 2005).

4.4. Çözünen Oksijen

Deniz suyunda oksijen miktarı 10 mg/L dir. Bunun altındaki değerlerin sorun doğurduğu saptanmıştır.

4.5. Tuzluluk

Denizin tuz içeriği osmotik basıncı düzenlemektedir. Bu ortamda yaşayan bitki hücresinin biraz daha yüksek

osmotik basınca sahip olması gerekir. Alglerin yayılışında deniz tuzluluğunun büyük önemi vardır. Tuzluluk

deniz canlıları üzerinde etki etmektedir, örneğin bazı alg türleri (Gonyaulax tamarensis gibi) ortalama %020 tuzlu

denizde gelişmektedir. Bu oran çoğu balık türleri için zehirlidir.

4.6. Renk

Deniz suyunda renk yüzeyde dağılan güneş ışığının spektral yapısına dayanmaktadır. Güneş ışığı denizde yansıma

(refleksiyon), kırılma (refraksiyon), ekstinksiyona (transmittans) uğramaktadır. Bu durum deniz suyunun rengi-

ne etki etmektedir. Kırmızı ışık 5m’de absorbe olmakta, yeşil ışık 60 m’de maksimum absorpsiyona uğramakta,

mavi ışık ise derine inmektedir.

4.7. Deniz Suyunda Koku

Kirli olmayan deniz suyunun kokusu deniz canlılarının alg, balık v.b. kendilerine ait bileşiklerden ve bunların

metabolitlerinden gelmektedir. Bunlardan algler halojenli organik bileşikler, eterik yağ (esanslar), kükürtlü bile-

şikler ve deniz canlıları kükürtlü organik bileşikler içermekte olup bunların kendileri ve parçalanma ürünlerin-