69 / 514
Ömer LİMANLI, Rahmi YAMAK
n
58
Ravallion & Chen (1999), Çin’in kırsal bölgeleri için 1985-1990 yıllarını kapsayan çalışmalarında her yıl için yatay
kesit OLS yöntemini kullanarak tahminde bulunmuşlardır. Tahmin sonuçlarına göre hanehalkı büyüklüğünün
negatif, kişi başına düşen işgücü ve eğitimin pozitif etkilerinin olduğu sonucuna ulaşmıştır.
Leibbrandt & Woolard (2001), Güney Afrika için 1993 ve 1998 yılları için panel veri yöntemini kullanarak tah-
minde bulunmuştur. Bulgularına göre hanedeki çocuk, yaşlı, işsiz sayılarının, hanehalkı liderinin kadın olmasının
ve hanehalkı liderinin yaşının karesinin gelir olarak ölçülen hane halkı refahı üzerinde negatif etkisi vardır. Hane-
halkı liderinin yaşının ve eğitim ise pozitif etkisi bulunmuştur.
Ssewanyana vd. (2004), Uganda için 1992, 1999 ve 2002 yıllarını kapsayan çalışmalarında her yıl için yatay kesit
OLS yöntemini kullanarak tahminde bulunmuşlardır. Çalışmalarında bağımlı değişken olarak harcama miktarı-
nın logaritmasını kullanmışlardır. Harcama mı, gelir mi tartışması lüteratürde sıkça tartışılmıştır. Harcamanın da
haneye gelen gelir ile sağlandığı varsayılırsa benzer sonuçlara ulaşılacağı tahmin edilebilir. Bu çalışmada 2002 yılı
için hanehalkı liderinin yaşının pozitif, diğer yıllarda da pozitif ama anlamsız etkileri bulunmuştur. İlginç nokta-
lardan biri hanehalkı liderinin cinsiyetinin erkek olmasının negatif ve anlamlı bir etkisi vardır. Genel beklentinin
tersi bir durumdur. Yine eğitimin her yıl için pozitif ve anlamlı bir etkisi bulunurken hanehalkı büyüklüğünün
ve daha az yetenek isteyen (tarım, hizmetler, vb.) mesleklerde çalışmanın negatif ve anlamlı etkisi olduğu tahmin
edilmiştir.
Wagle (2010), Nepal için 1996 ve 2004 yıllarını kapsayan çalışmasında her yıl için yatay kesit OLS ve 3SLS yön-
temlerini kullanarak tahminde bulunmuştur. Her iki tahmin yöntemi de çok küçük değişimler göstererek benzer
işaretlerde sonuçlar vermiştir. Wagle’nin bulgularına göre hane büyüklüğü pozitif, hane büyüklüğünün karesi
ise negatif ve anlamlı etkiye sahiptir. Benzer ilişki hanehalkı liderinin yaşı için de geçerlidir. Hanehalkı liderinin
medeni durumu olan dul ve eşinden ayrışmış değişkenleri beklendiği gibi negatif ve anlamlı etkiye sahiptir. Eğitim
de beklendiği gibi her iki yıl için pozitif ve anlamlı etkiye sahiptir. Hanehalkı liderinin mesleği ile ilgili sonuçlar da
beklenen şekildedir. Tarımda çalışan ya da tarımda serbest meslek sahibi olan bireylerin etkileri negatif ve anlam-
lıyken tarım dışında serbest meslek sahibi olan bireylerin etkileri ise pozitif ve anlamlıdır.
Yukarıda bahsedilen çalışmalardan da anlaşılmaktadır ki hanehalkı lideri, eğitim ve meslek/sektör hanehalkı geli-
rini belirlemede önde gelen değişkenlerdir.
4. Yöntem ve Veri Seti
Türkiye’de hanehalkı gelirinin belirleyicilerini tahmin etmek amacıyla Türkiye İstatistik Kurumunun 2006 yılın-
dan beri ülke genelini temsil edebilen Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması veri seti kullanılmıştır. Tahmin sadece
2009 yılı için yapılmış ve OLS yöntemi kullanılarak yarı logaritmik denklem tahmin edilmiştir. Toplam örneklem
8,730 haneden oluşmaktadır. Tahmin denklemi eşitlik (1)’de verilmiştir.
y X u
b
= +
(1)
Eşitlik (1)’de
(
)
,
, ...,
ln ln ln
y
y y
y
i
N
2
=
l
logaritması alınmış
i
. haneye ait yetişkin denk gelir vektörüdür,
, , , ..., .
i
N XNxK
1 2 3 =
boyutlu, birinci sütunu 1’lerden oluşan değişken matrisidir. Burada
N
toplam hane
sayısı,
K
ise toplam değişken sayısını göstermektedir.
Kx
1
b
boyutlu katsayı vektörü,
u Kx
1
boyutlu hata teri-
midir.
u
ortalaması sıfır ve sabit varyanslıdır;
( ) ,
( )
E u Var u
0
2
v
=
=
.
Bağımlı değişken olan hanehalkı geliri OECD ölçeği kullanılarak yetişkin denk gelire dönüştürülmüştür. OECD
ölçeği eşitlik (2)’de verilmiştir. Bu yapılırken hanedeki birinci yetişkin fert için “1”, 14 yaş ve üzerindeki diğer fert-
ler için “.5” ve 14 yaşından küçük bireyler için “.3” katsayısı kullanılmıştır. Ölçeğe göre getiri katsayısı da 1 olarak
alınmıştır. Yani, ölçeğe göre sabit getiri olduğu varsayılmıştır.
(
)
m
n n
1
ç
i
i
y
i
d c
= + +
x
(2)
Eşitlik (2)’de
m
i
ölçeği,
n
i
y
14 yaş ve daha büyük
i
. bireyi
(
),
i
n
2
ç
i
$
, 14 yaşından küçük
i
. bireyi,
x
ölçek kat-
sayısını göstermektedir.
,
,
.
0
1 0
1 0
1
# # # # # #
d
c
x
Bulunan ölçeğin hanehalkı gelirine bölünmesiyle
yetişkin denk hanehalkı geliri bulunmaktadır;
/
y m
i
i
.