175 / 514
Buket ÖNAL
n
164
beri proaktif bir şekilde yer almıştır) ve uzun süreli ihtilafların çözümünde (Türkiye, bölgede devam eden ihtilaf-
ların çözümüne yönelik girişimlerde bulunmaktadır) Türkiye kilit bir konumda yer almaktadır (Bilge: 4-5).
Karadeniz’de en uzun kıyı şeridine ve Türk boğazlarına ve dolayısıyla da en büyük deniz yetki alanına sahip ülke
olarak Türkiye için de bölgede barış ve istikrar önem kazanmakta ve barış ve istikrarın devamı desteklenmektedir.
Türkiye için Karadeniz’de deniz güvenliği bölünmezdir ve bu ancak tüm kıyıdaş ülkelerin işbirliği ve eş güdümüyle
sağlanacaktır (Gürdeniz:279). Türkiye için Karadeniz’de güvenliği tehdit eden birçok nedenmevcuttur. Bunlardan
biri boğazları da yakından ilgilendiren gemi trafiğidir. Karadeniz’de günde hareket halindeki 300 geminin yaklaşık
yarısı doğu batı ekseninde faaliyet halindeyken yarısı da Türk boğazlarını kullanmaktadır ki bunlarında en az
25-30’u petrol ve yan ürünlerini taşımaktadır. Karadeniz’deki tanker trafiği yanında konteyner trafiği de Akdeniz’le
kıyaslandığında oldukça fazladır (Gürdeniz:279). Bu çevre açısından da önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Diğer
bir tehdit Karadeniz’deki yasadışı ticaret yapan gemilerin varlığıdır. Karadeniz ayrıca yasadışı insan, uyuşturucu ve
silah kaçakçılığı bakımından da bir geçiş noktasıdır. Bununla mücadele edebilmek için Türkiye’nin öncülüğünde
Karadeniz Uyum Harekâtı oluşturulmuştur (Grotzky & Isic, 2008:4). “Doğu-Batı” ve “Kuzey-Güney” Enerji
Koridoru’nun tam merkezinde yer alan Karadeniz’de enerji güvenliğinin sağlanamaması diğer ülkeler gibi enerji
konusunda dışa bağımlı olan Türkiye için de önemli bir tehdittir. Türkiye, ayrıca bölgede yaşanan sınır sorunları,
etnik sorunlar, paylaşılamayan topraklar ve silahlar, geçiş sürecinin yarattığı iç siyasi çalkantıların da bölgede
önemli tehdit yarattığının farkındadır. Türkiye için belki de en büyük tehdit, bölgede çıkarı olan büyük güçlerin
bölgede bir güvenlik boşluğunu bahane ederek Montrö Boğazlar sözleşmesinde değişiklik taleplerinin önüne
geçememektir. Çünkü ABD’nin başını çektiği ve bazı bölge devletlerince de desteklenen Karadeniz’de güvenliğin
NATO tarafından sağlanması girişimleri başta RF olmak üzere NATO üyesi olan Türkiye tarafından da endişeyle
karşılanmıştır. Çünkü bu aynı zamanda Montrö’nün ihlali anlamına gelecektir (Bilge:6). BLACKSEAFOR da işte
tam bu sorunu ortadan kaldırmaya yönelik bir çabanın ürünüdür.
3. Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Gurubu (BLACKSEAFOR) ve Karadeniz Güvenliğindeki Rolü
Karadeniz’de mevcut ve olası tehditlerle mücadele etmek ve bunu bölgede çıkarı olan diğer ülkeleri dışarıda
bırakarak sadece kıyıdaş devletlerle gerçekleştirmek bölgede en uzun kıyıya ve en geniş yetki alanına sahip olan
Türkiye için önem arz etmekteydi. Nitekim buna yönelik fikirler 1990’lı yılların ortalarından itibaren oluşmaya
başlamış ve 1998’de Varna’da yapılan Karadeniz Deniz Kuvvetleri Komutanları Toplantısı’nda çok uluslu bir
deniz kuvvetinin oluşturulması fikri ilk olarak ortaya atılmıştır. Bu fikrin gerçekleşmesine yönelik hazırlıkların
yapılması ve tarafların ikna edilmesi süreci sonunda Karadeniz’de barış ve istikrarın devamı, bölgesel iş birliği
faaliyetlerinin ve karşılıklı dayanışmanın arttırılması ve iyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesi amacıyla 2 Nisan
2001’de BLACKSEAFOR sahildar devletlerinin imzasıyla kurulmuştur
2
. BLACKSEAFOR, “tüm sahildar ülkelerin
güvenlik alanında iştirak ettiği bölgesel bir organizasyon olması ve özellikle eski Sovyetler Birliği sisteminde yer
almış ülkelere RF ile eşit seviyede ve demokratik ölçülerde muhatap olma imkânı tanıması açısından dünyadaki
en iyi örneklerinden biri olma özelliğine sahiptir” (Erkek, 2006:2).
BLACKSEAFOR’un kuruluş anlaşmasındaki görevleri;
• Arama ve kurtarma harekâtı
• İnsani yardım harekâtı (doğal afet yardım, tahliye hrk.)
• Mayın karşı tedbirleri harekâtı
• Çevre koruma harekâtı
• İyi niyet ziyaretleri
• Taraflarca kararlaştırılan diğer görevlerdir.
BLACKSEAFOR, bu görevleri biri kontrol gemisi olmak üzere taraflarca tahsis edilecek gemiler aracılığıyla
yapacaktır. Bu gemiler; fırkateyn/muhripler, korvet/karakol botları, mayın karşı tedbirleri gemileri, amfibi gemi-
2 Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu Teşkiline Dair Anlaşma için bkz. Ek 1