1.Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu

Yerel Kalkınmada Bir Araç Olarak Organize Sanayi Bölgeleri: Bartın Merkez 1. Organize Sanayi Bölgesi Üzerine Bir Araştırma

203

İlk olarak organize sanayi bölgeleri kavramı Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planında yer almıştır. 1963 yılı ve takip

eden yılların programlarında OSB’lerin programlanmasına öncelik verilmiştir.1962 yılında yapımına başlanan ve

1966 yılında tamamlanan Bursa TSO OSB, Plan döneminin sonunda faaliyete geçmiştir. İkinci Beş Yıllık Planda

(1968-1972) ise, sanayi bölgeleri sorununu çözmek için OSB’lerin kurulması, gelişmesi ve teşvik edilmesi temel

amaç olarak belirlenmiştir.OSB’lere yönelik ayrıcalıklı teşvik verme ikinci kalkınma planı döneminde gündeme

gelmiştir. Bu kapsamda organize sanayi bölgeleri, bölgesel gelişme, şehirleşme ve yerleşme sorunlarını halletmek

için bir araç olarak kabul edilmiştir. 1970’li yılların başında Manisa ve Konya OSB’lerin yapımına başlanılmış-

tır.1983 yılı sonuna kadar geçen 20 yıllık süreçte Bursa, Gaziantep, Eskişehir, Konya, Erzurum, Manisa organize

sanayi bölgeleri tamamlanmış ve Türkiye’de OSB’ler hızla yayılmaya başlamıştır (Cansız,2010:12).

1980’lerin sonuna kadar kentsel planlama aracı olarak kullanılan organize sanayi bölgeleri, 1990’lı yıllarda sanayi-

leşme sürecini tetiklemesi amacıyla hızla bütün Anadolu’ya yayılmıştır. 2000’li yıllarda Sekizinci Kalkınma Planı

ile birlikte dönemin en önemli politikaları; yerel girişimciliğin harekete geçirilmesi ve istihdam açısından önem

taşıyan organize sanayi bölgelerinin yurdun tamamına yayılması, sanayileşmenin kentsel gelişmeleri olumlu etki-

lemesi amacıyla, orta büyüklükteki kentlerde altyapısı hazırlanmış sanayi bölgeleri geliştirilmesi ve OSB’lerde orta

büyüklükteki sanayi için arsalar üretilmesi olmuştur. (DPT,2001).

Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planında ekonominin ara eleman ihtiyacını karşılamak için mesleki eğitim faali-

yetlerinin OSB’lerde ilgili hizmet kurumları ve özel sektörle etkili işbirliği içinde yaygınlaşmasını sağlayan meka-

nizmaların güçlendirilmesi ve inşaatı devam eden OSB’lerin bir an önce sanayicinin kullanımına açılması vurgu-

lanmıştır (DPT,2007).

2013 yılı itibariyle Türkiye’de 270 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Türkiye’nin batısındaki sanayi-

leşmiş illerde daha fazla OSB’nin bulunduğu dikkati çekmektedir. Bursa, İzmir ve Kocaeli 13’er OSB ile en fazla

yapılanmanın bulunduğu iller olarak ön plana çıkarken, bu illeri sırasıyla Ankara (11) ve Tekirdağ (10) izlemek-

tedir. Türkiye’de OSB bulunmayan tek ilin ise Artvin olduğu görülmektedir.

aspx/,2014). Bölgesel bazda OSB’ler en fazla Marmara (70) ve Ege(49) bölgelerinde bulunmaktadır. Bunları İç

Anadolu (47), Karadeniz (44), Doğu Anadolu (20) ve Akdeniz (22) ile Güneydoğu Anadolu (19) bölgeleri takip

etmektedir (OSB Bilgi Portalı).

Mevcut OSB’ler yurt genelinde yaklaşık 750 kilometrekarelik bir alanı kaplarken, 19’unun da inşaatı sürmektedir.

OSB’lerde faaliyet gösteren 57 bin 263 firmada, 1 milyon 431 bin 440 kayıtlı kişi çalışmaktadır (https://osbbs.

2013).

3.3. Batı Karadeniz Bölgesi Organize Sanayi Bölgeleri

İstatistikî Bölge Birimleri sınıflandırmasına göre TR81 Batı Karadeniz Bölgesi Zonguldak, Karabük ve Bartın

illerini kapsamaktadır. Bölgede önemli iki temel sektör bulunmaktadır. Bunlardan birincisi geçmişi 19. yüzyıl

ortalarına uzanan madencilik iken ikincisi Cumhuriyet dönemi ile beraber gündeme gelen demir-çelik sanayidir.

1983’ten beri taşkömürü üretiminde esas belirleyici aktör Zonguldak’ta bulunan Türkiye Taşkömürü Kurumu

(TTK) olmuştur. Demir-çelik sektöründe faaliyet gösteren iki dev firma olan Kdz. Ereğli’de bulunan ERDEMİR

T.A.Ş. ile Karabük’te bulunan KARDEMİR A.Ş. Bölge ekonomisine önemli avantajlar sağlamaktadır (BAK-

KA,2012:19).

Ülke genelinde sosyo ekonomik gelişmişlik düzeylerine bakıldığında Karabük 28., Zonguldak 29. ve Bartın ili 48.

sırada yer almaktadır. İllerin gelişmişlik grupları itibariyle dağılımına bakıldığında Karabük ve Zonguldak illeri

ortalamaya yakın yüksek, Bartın ili ortalamaya yakın düşük pozisyonda yer almaktadır ( SEGE,2011:76).