17 / 66
12
Kentleşme, yerleşme ve mekânsal planlamaya ilişkin, KENTGES’e dayanak olan ve yol gösterecek uluslar
arası belgeler ise; Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği düzeyinde benimsenen politika ve
strateji belgeleri ile ülkemizin de taraf olduğu uluslararası sözleşmelerdir.
Birleşmiş Milletlerin, Habitat, Çevre ve Kalkınma Konferansları çerçevesinde, küresel ölçekte, kentleşme,
yerleşme ve konut sorunlarına yönelik politika, strateji ve programlar geliştirilmiştir. Bu süreçte, barınma
ve konut gibi temel hakların yanı sıra, güvenli, risklerden arındırılmış sağlıklı bir çevrede yaşama, eğitim,
sağlık gibi kamusal hizmetlerden yararlanma, atık su sistemi ve içme suyu sağlama gibi altyapıya erişim
konuları bireysel ve toplumsal haklar olarak gelişmiştir.
Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi’nin belgelerinde kentli hakları olarak adlandırılan bir dizi
toplumsal ve bireysel hak tanımlanmıştır. “Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Avrupa Kentsel
Şartı” yerel yönetimlerin kapasitelerinin artırılması, katılımcı yönetim, kentli hakları, fiziki kentsel
çevrenin iyileştirilmesi, doğal çevrenin ve kültürel mirasın korunması, sürdürülebilir kentleşmenin
sağlanması gibi konuları da içeren kapsamlı belgeler olarak öne çıkmaktadır.
Kentli hakları konusunda temel belge niteliğinde olan Avrupa Kentsel Şartı, 1992’de “Avrupa Kentli
Hakları Deklarasyonu” ile kentli haklarına ilişkin geniş bir çerçeve tanımlamıştır.
Birleşmiş Milletlerin, politika ve strateji belgelerinde sürdürülebilir kentleşme ve yerleşme hedeflerine
ulaşmak için küresel eylem programları geliştirilmekte ve ülkelere tavsiyelerde bulunulmaktadır.
2000’li yıllarda AB Bölgesi genelinde “sürdürülebilir ve dengeli gelişmenin sağlanması” ve “bölgesel
eşitsizliklerin azaltılması/giderilmesi” temel hedeflerine yönelik olarak kentlerin çok merkezli mekânsal
gelişme sistemi içerisinde yeniden yapılanması; kır-kent ilişkisinin güçlendirilmesi, ulaşım ve iletişim
altyapısının geliştirilmesi; doğal ve kültürel mirasın korunması ve akılcı yönetimi; yerel ve bölgesel
yönetimlerin kapasitelerinin artırılması; ulus ötesi ve sınır ötesi düzeylerden başlayarak, bölgesel ve yerel
düzeye kadar her düzeyde işbirliği ve ortaklıklara dayalı ağların kurulması gibi konular, AB mekânsal
planlama politika belgelerinin ve programlarının önemli ve öncelikli konuları olmuştur. Bu belgelerle
birlikte mekânsal politikaların uygulama araçları da tanımlanmıştır.
AB’nin mekânsal planlama vizyonunu ortaya koyan belgeler içerisinde iki temel doküman öne
çıkmaktadır. Bunlardan biri, Avrupa Konseyi’nin Bölgesel Planlamadan Sorumlu Bakanlar Komitesi’nin
“Avrupa Kıtasının Sürdürülebilir Mekânsal Gelişimi İçin Rehber İlkeler (CEMAT–2000)”; diğeri ise AB üye
devletlerinin kendi aralarında ve Avrupa Komisyonu ile yoğun işbirliği içerisinde yürüttüğü tartışmalarla